ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ބަނޑޭރި ހަސަން މަނިކުފާނު މަޝްހޫރުވެގެން ދަނީ، އަރިއަތޮޅު އަރުމާދު ރައިވަރާއި، ދިޔޯގެ ރައިވަރު ލިޔުއްވި މަޝްހޫރު ޝާއިރެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެމަނިކުފާނަށް ބަނޑޭރި ހަސަން މަނިކުފާނޭ ކިއުނީ އައްސުލްތާން މުހަންމަދު މުއީނުންދީނު އައްވަލުގެ ޒަމާނުގައި މަތީގެ ހެއްދެވި އިރު، އެ މަތި ގޭގެ ބަނޑޭރިއެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވީތީއެވެ.

އެމަނިކުފާނު ލިޔުއްވި އަރިއަތޮޅު އަރުމާދަކީ ރައިވަރު ފޮތެކެވެ. މި ފޮތުގައި ޖުމުލަ ސަތޭކަ ފަސްދޮޅަސް ނުވަ ރައިވަރު ހިމެނެއެވެ. އެ ރައިވަރު ތަކުން ކިޔައިދެނީ އަރިއަތޮޅު އަރުމާދުގައި ކަންތައް ހިނގައިދިޔަ ގޮތުގެ ވާހަކައެވެ. އެޒަމާނުގައި ރަސްކަމުގެ އިއްޒަތުގެ ބޮޑުކަމާއި ރައްޔިތުން ރަސްކަލުންނަށް ކުރާ އިހްތިރާމާއި ގަދަރުގެ ވާހަކައެވެ. މި ވާހަކަތައް އެފޮތުގައި ގެނެސްދީފައިވަނީ ފަށުއިކަމާއި ބަހުރުވައިގެ ފޮނި އުސްލޫބަކުންނެވެ. މޮޅު ބަލާޣާތްތެރިކަމެއްވެސް މި ރައިވަރުތަކުގައި ވެއެވެ.

ދިޔޯގެ ރައިވަރަކީ ހިޔާލީ ވާހަކައެއްގެ މައްޗަށް އެމަނިކުފާނު ލިޔުއްވި ރައިވަރެކެވެ. މި ރައިވަރުގެ ދައިތާފުޅު ދިޔޯ އާއި ކޮއްކާފުޅު ދިޔޯ އެއް އުޅެއެވެ. މިދެ ޝަހުސިއްޔަތުގެ މައްޗަށް ލިޔުއްވި މި ރައިވަރަކީ ދުނިޔޭގެ ވެރިކަން ހޯއްދެވުމަށް އުޅުނު ދެ މީހުންގެ ވާހަކަ އެކުލެވޭ ރައިވަރެކެވެ.

މި ރައިވަރުގައި އެވާ ދިޔޯގެ މާނަ އަކީ ރީތި އަންހެނާއެވެ. މި ލަފުޒާއި ދާދި އެއްގޮތަކަށް އޮންނަ ދެޔޯގެ މާނައަކީ ފުރޭތައެވެ. ދުނިޔޭގެ ވެރިކަން ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރާ ދެ އަންހެނުންގެ ވާހަކަ، ރައިވަރަކުން އެމަނިކުފާނު ވަނީ ވަރަށް ފުރިހަމައަށް ގެނެސްދީފައެވެ.

މި ދެ ރައިވަރަކީވެސް މޮޅު އަދި އަގުބޮޑު ހަޒާނާއެކެވެ. މިފަދަ އަގުމާތްވި އަދަބީ ހިދުމަތްތަކަކީ ގެއްލިގެން ގޮސްގެންވާނޭ ހިތުމަތްތަކެއް ނޫނެވެ.

ބަނޑޭރި ހަސަން މަނިކުފާނު ފަސްދާނުލެވިފައިވަނީ އައްޑޫ އަތޮޅު ހިތަދޫ ތަކުރުފާނު މިސްކިތު ގަބުރުސްތާނުގައެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން 1222 އަހަރުގެ މުހައްރަމް މަހުގެ 24 ވީ ހޮނިހިރު ދުވަހުގެ މެންދުރު ވަގުތެއްގައެވެ.