ފަޟީލަތުއްޝައިޚް ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީން އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ 14 އެޕްރީލް 1881 (15 ޖުމާދަލްއޫލާ 1298) ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހު ފުރަމާލޭގައެވެ. ޢުމުރުފުޅުން އެންމެ އަށާރަ އަހަރުގައި އެމަނިކުފާނަށް ފަނޑިޔާރުގެ އިސް އެހީތެރިޔާގެ މަޤާމު ދައުލަތުން ދެއްވި އެވެ.

ފަޟީލަތުއްޝައިޚް ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީނުގެ ބައްޕާފުޅަކީ ބޮޑުގަލު މޫސާދީދީއެވެ. މަންމާފުޅަކީ ދަރަވަންދޫގޭ ތުއްތު މަނިކެ އެވެ.

ދިވެހި ދަރީންނަށް ދީނީ ޢިލްމު އުގަންނައި ދެއްވުމުގައި އެމަނިކުފާނުގެ މުޅި ޙަޔާތްފުޅު ހޭދަކުރައްވައި އެކަމުގައި އުފުއްލެވި ބުރަތަކަކީ، ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ދިގު ތާރީޚުގައި ވަރަށް މަދުމީހަކުވެސް ކޮށްފައި ނުވާފަދަ ޖިހާދެކެވެ. މިކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެގޮތުން ޢިލްމު އުގެނިގެންތިބި ދިވެހި ދަރިންތަކެއް މާލެއާއި ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި އުފެދިގެން ދިޔައެވެ. އަދި ކީއްތޯއެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހުން ދަރިވަރުވެގެންނާއިއެކު މަތީ ތަޢުލީމު ހޯއްދެވި ޢިލްމުވެރިންތަކެއްވެސް އުފެދިގެން ދިޔައެވެ.

މުޖުތަމައުގެ ހޭލުންތެރިކަމާއި ދީނީ ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމުގެ މަގްސަދުގައި އެމަނިކުފާނު ވަނީ ބޭރު ބަސްބަހުން ހުރި އެތައް ފޮތެއް ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާކޮށްދެއްވާފައެވެ. ދިވެހިން ބޭރުބަސް ނުދަތުމަކީ ދިވެހީން ޢިލްމުން މަހުރޫމުވާންވީ ސަބަބެއް ނޫންކަން އެމަނިކުފާނުވަނީ ސާބިތުކޮށްދީފައެވެ. އެގޮތުން އެމަނިކުފާނުގެ ތަރުޖަމާތަކުން މިއަދާޖެހެންދެން ކޮންމެ ދިވެއްސެއްގެ ހިތްތަކާކުޅެލާ އެއް ތަރުޖަމާއަކީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ ސިޔަރަތެވެ.

އެއްވެސް އޮޅުމެއް ނެތް ގޮތުގައި ދިވެހިން މިހާތަނަށް ދުށް އެންމެ ބޮޑު، އަދި އެންމެ ޚިދުމަތްތެރި އަދީބަކީ މި މަނިކުފާނެވެ. މި މަނިކުފާނު ދިވެހި އަދަބަށް ކުރެއްވި ޚިދުމަތްތައް ހިމަނައި ގުނައިލެވޭ ވަރަށް ވުރެން ގިނައެވެ. ޅެންތަކާއި ރައިވަރުތަކެވެ. މަޒުމޫނުތަކާއި ޚުޠުބާތަކެވެ. ވާހަކަތަކެވެ. ދީނީ ފޮތްތަކެވެ. ނުލިޔުއްވާ މައުޟޫޢެއް ނެތެެވެ. ޅެން ވިދާޅުނުވާ ބާބެއް ނެތެވެ. ކުރުކޮށް ބުނަނީ ނަމަ، ދިވެހި އަދީބުންގެ ތެރެއިން އެންމެ އިސްވެ ހުންނެވި އަދި އެންމެ އުފެއްދުންތެރި އަދީބަކީ، އެމަނިކުފާނެވެ. ދިވެހި ޅެންވެރިކަމުގެ ފަތިހުގެ ތަރިއަކީ ވެސް އެމަނިކުފާނެވެ.

އެމަނިކުފާނު ދެމިއޮތުމުގެ ޢާލަމަށް ދަތުރުކުރެއްވީ 16 ޛުލްޤައިދާ 1367 ހ. ގައެވެ. އެއީ 20 ސެޕްޓެންބަރު 1948 އެވެ. އަވަހާރަވީ އިރު ހިޖްރީ ގޮތުން 69 އަހަރުފުޅެވެ. މީލާދީގޮތުން 67 އަހަރުފުޅެވެ. ފަސްދާނުލެވިފައިވަނީ އޮޅުދޫކަރައިގެ ކޮޅުނބުގައެވެ.