ޒަމާނެއްގައި ކަޅުދިރިއާއި ފޮނިތޮށްޓާއި ކަރަންފޫފަދަ ހަވާދުގެ ބާވަތްތަކަކީ ރަނާއި ރިހިފަދައިން އަގުބޮޑު އެއްޗިއްސެވެ. އެހެންކަމުން މި ތަކެތި ނުވަތަ ހަވާދުގެ ބާވަތްތައް ހޯދުމަށް ގިނަ ބަޔަކު މަސައްކަތްކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި އެތައް ބަޔެއްގެ ފުރާނަ މި ތަކެއްޗަށްޓަކައި ޤުރުބާންވެސް ކުރެވިފައިވެއެވެ.

އާކިއޮލޮޖިސްޓުން ލަފާކުރައްވާގޮތުގައި މީލާދުގެ 50،000 އަހަރު ކުރިން އިންސާނުން އެބައިމީހުންގެ ކާނާގައި ރަހަލެއްވުމަށް ބޭނުންކޮށްފައިވަނީ އެރޯމެޓިކްގެ ފަތްޕިލާވެލީގެ ވައްތަރުތަކެވެ. ނަމަވެސް އޭގެފަހުން އައި ޒަމާނެއްގައި އިންސާނުންނަށް އެނގިގެން ދިޔައީ ކާނާގައި ރަހަލެއްވުމަށް ހަވާދުގެ ބާވަތްތައް މާ ރަނގަޅު ކަމެވެ. އަދި އެކި ކަހަލަ ބޭސްފަރުވާތަކަށް މި ބާވަތުގެ ތަކެތި މާބޮޑަށް ވެސް ރަނގަޅުކަން އެނގުނު ހިސާބުން ހަވާދުގެ ބޭނުން އިންސާނުންނަށް އިހުނަށް ވުރެ ބޮޑުވެ، އެއަށް އެދުންވެރިވި އެވެ.

އެނގިފައިވާ އެނގުންތަކަށް ބަލާއިރު ޢީސާގެ ފާނުގެ ކުރީގެ 4 ވަނަ ޤަރުގައި އަސޭމިރުސް ނުވަތަ 'ކަޅުރަން' ކޮޗިންއިން ގްރީސްއަށް ގެންދެވުނު ކަމަށް އެވެ. އެ ޒަމާނުގައި ކެރަވަނުން ހަވާދު ގަތުމަށްޓަކައި އެތައް ހާސް ޖަމަލުހިފައިގެން ކެލްކަޓާއި ގޯވާއާއި އަދި އެހެނިހެން ރަށްރަށަށް ދަތުރުކުރިކަމަށް ވެއެވެ. ހަމަ މިގޮތަށް ބެބިލޯނާއި ހެތޭގައި އެލެގްޒެންޑްރިއާ އާއި ރޯމަނުން ވެސް ހަވާދުގެ ދަތުރުތަކެއް ކުރިކަމަށް ވެއެވެ. މި ދަތުރުތައް ފުރަތަމަ ކުރެވުނީ އެއްގަމު މަގުން ކަމުގައިވިޔަސް ޒަމާންތަކެއް ފަހުން ކަނޑު މަގުން މިވިޔަފާރި ކުރެވެން ފެށުނެވެ. ނަމަވެސް ވިޔަފާރީގެ ގޮތުގައި ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި މި ވިޔަފާރި ހިނގައިގަތީ މީލާދީން ފުރަތަމަ ޤަރުތެރޭގަ އެވެ. އޭރު ރޯމަނުގެ މުއްސަދިންގެ މެދުގައި އަސޭމިރުހަކީ ވަރަށް މަޤުބޫލުކަން ލިބިފައިވާ އެހާމެ މަޝްހޫރު އެއްޗެއްވެސްމެ އެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ރޯމަނުން 120 އުޅަދު ތައްޔާރުކޮށް ދާއިމީކޮށް މި ވިޔަފާރި ކުރާން ފެށި އެވެ. މި ދަތުރުތަކުގައި މިޞްރުން އަންނަ ވިޔަފާރިވެރިން ރަތްކަނޑާއި ދެކުނު ޢަރަބި ކަނޑާއި ޕާސިއަން ގަލްފު ހުރަސްކޮށް އިންޑިޔާގެ މަލާބާރަށް އަންނަފަދައިން ދެކުނު އިންޑިޔާގެ މަލާބާރުކަރައިގެ މީހުން އެސަރަޙައްދަށް ހަވާދު ވިއްކުމަށް ދިޔަ ކަމަށްވެސްވެ އެވެ. ހަމަ މި ދުވަސްވަރު މި ވިޔަފާރި އަކީ ކިތަންމެ ފުޅާކޮށް ކުރަމުން ދިޔަ ވިޔާފާރިއެއް ކަމުގައިވިއަސް، މިދަތުރު ތަކުގައި ކަނޑުފޭރުމާއި، ކޮޅިގަނޑުތަކާއި ލައިގަތުމާއި، ފަރުފަރަށް އުރުން ވަރަށް ގިނަވި އެވެ. މީގެ ސަބަބުން މިވިޔަފާރި ވަނީ އެހާމެ ނުރައްކާތެރި ވިޔަފާރިއަކަށްވެސް ވެފައެވެ.

ހަވާދުގެ ވިޔަފާރި ކަނޑުމަގުން ހިނގަން ފެށުމާއެކު މި ވިޔަފާރިއަށް ޢަރަބިންގެ ނުފޫޒު ގަދަވެ، ހަވާދުގެ ވިޔަފާރީގައި އެންމެ ނުފޫޒު ގަދަ ބަޔަކަށް ޢަރަބިންވި އެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މި ވިޔަފާރީގެ މޮނޮޕޮލީއެއްގެ ގޮތުގައި ފުރަތަމަ ހަރަކާތްތެރިވީ ޢަރަބިންނެވެ.

ހުޅަނގުގެ ޤައުމުތަކުން ހަވާދުގެ ވިޔަފާރި ދަތުރުކުރާ މަގުތަށް ހޯދުމަށްޓަކައި، ކަނޑުމަގުން އިރުމައްޗަށް ދަތުރުކުރާނެ ގޮތެއް ހޯދާން މަސައްކަތްކުރާން ފެށި އެވެ. އެގޮތުން މީލާދީން 1497 ގައި ސްޕޭންގެ ދަތުރުވެރިޔާ ކްރިސްޓޮފާ ކޮލަމްބަސް އިންޑިޔާ ހޯދުމަށް ކަނޑުމަގުން ދަތުރުފެށި އެވެ. އޭނާ އެޓްލާންޓިކް ކަނޑު ހުރަސްކޮށް ފެށި ދަތުރުގައި ޓާޓަރީގެ މަތިވެރި ރަސްގެފާނަށް ސިޓީއެއް ގެންދިޔަ އެވެ. ނަމަވެސް ކޮލަމްބަސްއަށް ދެވުނީ އެމެރިކާއަށެވެ. އޭގެ ފަސް އަހަރު ފަހުން ވަސްކޯ ޑަ ގާމާ ލިޒްބަނުން އޭނާގެ ދަތުރަށް ފުރައި، ދެވަނަ ފަހަރަށް ކޭޕް އޮފް ގުޑް ހޯޕާހަމަޔަށް އައެވެ. އަދި ކޭޕް އޮފް ގުޑް ހޯޕް ވަށައިލުމަށްފަހު 20 މެއި 1498 ވީދުވަހު، އެގާރަމަސް ދުވަސްވަންދެން އޭނާ ކުރަމުން ދިޔަ ދިގު އިންތިޒާރުނިމި އިންޑިޔާގެ ކަލިކަޓަށް އާދެވުނެވެ.  

ވަސްކޯ ޑަ ގާމާ ކަލިކަޓް ނުވަތަ ކަލްކަތާގައި ހުރި ދުވަސްވަރު އެތާގައި ހަވާދުގެ ވިޔަފާރި ހިނގާ ގޮތާއި، ވިޔަފާރި ހިނގާ މަގުތަށް ދެނެގަތެވެ. އަދި އެ ވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ބޮޑުކަމާއި ޕޯޗުގީޒުންނަށް އެ ވިޔަފާރިތެރެއަށް ވަދެވޭނޭ ގޮތެއް އޮތްތޯ ބަލައި އެމަގަށް މަސައްކަތްކުރި އެވެ. މިކަން ވެގެންދިޔައީ އިންޑިޔާ އާއި މުޅި ދުނިޔޭގެ ތާރީޚަށް ގެނުވި ބޮޑު ބަދަލަކަށެވެ. އެހެނީ އޭނާގެ މިދަތުރަށްފަހު ޕޯޗުގީޒުން އިންޑިޔާގެ މަލާބާރު ސަރަހަށްދަށް ހަމަލާދިނެވެ. އަދި މީލާދީން 1511 ގައި މުޅި މަލާބާރުކަރަ އާއި ސިލޯނު ޕޯޗުގީޒުންގެ ބާރުދަށަށް ގެންދިޔަ އެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން 16 ވަނަ ޤަރުނު ނިމެންދެން ހަވާދު ވިޔަފާރީގެ މޮނޮޕޮލީއަކީ ޕޯޗުގީޒުން ކަމަށްވި އެވެ. ޝައްކެއްނެތްގޮތުގައި މިވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ޕޯޗުގީޒު ސަރުކާރަށް ވަރަށް ބޮޑަށްކުރި އެވެ.

ޕޯޗުގީޒުންނަށް ހަވާދުގެ ވިޔަފާރި ކޮންޓްރޯލް ކޮށްގެން މާގިނަ ދުވަސްތަކަކު ތިބެވޭ ގޮތެއް ނުވި އެވެ. ސަބަބަކީ މި ވިޔަފާރީގެ ވާދަވެރިކަން ބޮޑުވުމާއި، ހަވާދުގެ ބާވަތްތައް ހައްދާ ފަރާތްތަކުގެ ފަރާތުން ދިމާވާންފެށި ހައްލުކުރަން ދަތި މައްސަލަތަކެވެ. އެހެންކަމުން ޕޯޗުގީޒުންގެ އަތުން ހަވާދު އުފައްދާ ސަރަހައްދުތަކުގެ ކޮންޓްރޯލް ގެއްލެންފެށި އެވެ. އަދި މި ވިޔަފާރި ކުރާ ފަރާތްތަކުން ޕޯޗުގީޒުން އެކަށައަޅާފައިވާ ޤަވާޢިދާ ޚިލާފަށް ވިޔަފާރިކުރާން ފެށި އެވެ. އެގޮތުން 1580މ. ގައި ޕޯޗުގަލްއަށް ގެންދިޔަ ހަވާދަށްވުރެ، ވެނިސްއަށް ގެންދެވުނު ހަވާދުގެ ނިސްބަތް އިތުރުވި އެވެ. ހަމަ މިދުވަސްވަރު ޕޯޗުގީޒުންނަށް ހަވާދުގެ ވިޔަފާރިކުރާ ކަނޑުމަގު ނުބެލެހެއްޓެވުމުން، ހަވާދުގެ ވިޔަފާރި އުޅަދުތައް ހައިޖެކް ކުރުމާއި ރެޑްސީ ސަރަޙައްދުން ދަތުރުކުރާ ވިޔަފާރި އުޅަދު ފަހަރު ހުއްޓުވުން އިތުރުވާން ފެށި އެވެ. މިހާހިސާބަށް ކަންތަށް ދިޔަތަނާ (މީލާދީން 1590ގައި) ޑަޗުން (ހޮލޭޑްމީހުން) ޕޯޗުގީޒުންނަށް ޙަމަލާދީ ހަމަލާ ކާމިޔާބުކުރި އެވެ. އެހާހިސާބުން ހަވާދުގެ ވިޔަފާރީގައި ޕޯޗުގީޒުންނަށް އޮތް މޮނޮޕޮލީ ނިމުމަކަށް އައެވެ.

މިބަލައިލެވުނީ ކުރުގޮތަކަށް އެޒަމާނުގައި ހަވާދުގެ ވިޔަފާރި އޮތްނެތް ގޮތަށެވެ. އަދިވެސް އިތުރަށް ދެއްކޭނެ ކިތައްމެ ވާހަކައެއް މި މައުޟޫއަށް އެބަ އޮތެވެ.

 

ނޯޓް: މިލިއުމަކީ 2011 ވަނަ އަހަރު "ފަންވަތުގައި" ޝާއިއުކޮށްފައިވާ ލިޔުމަކުން މައުލޫމާތު ހޯދާ، ތަރުތީބު ކުރެވިގެން ލިޔެވިފައިވާ ލިޔުމެކެވެ.