ހިންދު ކަނޑުގެ ތެރޭގައި އުތުރުން ދެކުނަށް ތަރުތީބު ވެފައިވާ މި ޖަޒީރާ ކުދި ރަށްތަކުގެ މާހައުލަކީ އޭގެން ހިތްތަކަށް ބަހާރު މޫސުން ވެރިކުރުވަނިވި ރަށްތަކެކެވެ. މިރަށްތަކުގެ ވަށައިގެންވާ ބިޔަ ބޮޑެތި ކަނޑުތަކަކީ އެ ކަނޑުތަކުގެ ރޯދި ތިޔާގި ކަނޑުތަކެކެވެ. ދިވެހި ޤައުމު ފަހުރުވެރިކަމާއި އެކީ މިއަދުގެ ޖީލުތަކަށް ފޯރުމުގައި މި ކަނޑުތަކުގެ އެހީތެރިކަން ދިވެހިން ވަނީ ވަރަށް ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުން ކޮށްފައެވެ.

ދިވެހީންގެ ތާރީޚުގައި ދިވެހީންނަކީ އެތައް ނުރައްކާތެރި ހަމަލާތަކަކުން ސަލާމަތްވެފައި ތިބި ބައެކެވެ. މިކަމުގެ ސިއްރެއްގެ ގޮތުގައި ދިވެހި ކަނޑުތައް ވާކަމަށް ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިން ދެކިލައްވައެވެ. މީގެ އިތުރުން ދިވެހި ކަނޑުތަކުގެ ބޭނުން ކުރެވޭލެއް ފުރިހަމަކާއި ހަރުދަނާ ކަން ރަމްޒުކޮށްދެނީ ދިވެހިންގެ މަސްވެރިކަމުންނެވެ. ދިވެހީންނަކީ ކަނޑަށް ފަރިތަ ބައެކެވެ. އެގަނޑުތަކުގެ ފުންމިނާއި ތިލަމިން އެބައިމީހުން ހިތުދަހެވެ. އެންވެރިކަމާއި މަސްވެރިކަމަށް އަމުދުން މޮޅެވެ.

ދިވެހީންނަކީ ފެށުނީއްސުރެ މަސްވެރި ބައެކެވެ. ފަން ރިޔަލުގައި ދުއްވި އުޅަނދުފަހަރުތައް ބޮޑެތި ކަންނެލި އޮޑިފަހަރަށް ބަދަލުކޮށްދިނީ ޒަމާނެވެ. ނަމަވެސް ޒަމާނާއި އެކު ބަދަލުނުވާ އެއް ކަމެއް އޮބެތެވެ. އެއީ މަސްވެރިން ބާނާ މަހުން އުފައްދާ ތަކެއްޗެވެ. އެގޮތުން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ އެކައްޗަކީ ހިކިކަނޑުމަހެވެ.

ހިކިކަނޑުމަހަކީ ދިވެހީން، ދިވެހީންގެ ގޮތުގައި ދަމަހައްޓައިދިން އެކައްޗެވެ. ދިވެހި ތާރީޚުގައި ދިވެހިން ވިއްކައި އުޅުނު އެންމެ އަގުބޮޑު އެއްޗެހީގެ ތެރޭގައި ރޯނާއި ލިބާހާ ކާއްޓާއި އަދި ހިކި ކަނޑުމަސް ހިމެނެއެވެ. ވީއިރު ދިވެހީންގެ އިގްތިޞާދުގެ އެއް ނާރެހަކީ ހިކި ކަނޑުމަހެވެ. ދިވެހިންގެ ލޭނާރުގައި ދައުރުވާ ލޭގެ ހަތާތަކަކީ މި ހިކި ކަނޑުމަހެވެ.

ހިކިކަނޑުމަހަކީ އެ އެއްޗެއް އުފައްދާން މަސްވެރިން އެތައް ޤުރުބާނީއެއް ވާ އެއްޗެކެވެ. ހަމަ އެކަނި މަސްވެރިންނެއް ނޫނެވެ. މަސްވެރިންގެ އަންހެނުންގެ ދައުރުވެސް މިކަމުގައި ވަކިން ކުޑައެއް ނުވާނެއެވެ. އެގޮތުން ހިކިކަނޑުމަސް އުފައްދާ ގޮތުގެ މައްޗަށް އަވަސް ކަޅިއެއް އެއްލައިލާނަމެވެ.

ފަތިހު ފަތިސްނަމާދުން ފައިބައިގެން މަސްވެރިން ދޯނިތަކުގައި ފުރަ ފުރައިގެން މަހަށް ނުކުމެއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ މަންޒިލަކަށް ވަނީ އެންފަޅުތަކެވެ. އެގޮތުން މޫދަށް ދަލެއް ބޭލުމަށްފަހު އޭގައި އެން ޖައްސައެވެ. މިގޮތަށް ދަމާ އެންތަކުގެ ތެރޭގައި އެންމެ އާންމުކޮށް ދަމަނީ ރެއްސެވެ. ބޯއްޖަކީވެސް މަސްވެރިކަމަށް މޮޅު އެމެކެވެ.

އެންދަމާ ނިމުމުން އެންފަޅުން މޮހާލައެވެ. އެއަށްފަހު ކަނޑަށް ނުކުމެ ދުއްވައެވެ. އެތެރެވަރީގައި ދުއްވަނީ ރަށްރަށާއި ބޮޑެތި ފަރުތަކުގެ ފުޅޮއޭގައެވެ. ނުވަތަ ފަރު ފަރުގެ އޮއެމަތި ފަރާތުގައެވެ. ބޭރުކަނޑަށް ނުކުންނަ ނަމަ ބޮއެ ތަކަށް ނުވަތަ ކަނދުތަކަށް ދުއްވައެވެ. ނުވަތަ ކަނޑުމެދުގައި މަސް އައިނެއް ތިލަވޭތޯ ދުއްވައެވެ. މިގޮތަށް އާންމުކޮށް ބާނާ މަހަކީ ރާގޮނޑިއެވެ. ކަޅުބިލަ މަހަކީވެސް އެހާމެ ގިނައިން ބާނާ މަހެކެވެ. ރާގޮނޑި އާއި އެކު މަދު މަދުން ލައްޓިވެސް ބޭނިފައި ހުރެއެވެ. އައިން ހަދައިގެން ކަނޑުގައި އުޅޭ މި ބާވަތުގެ މަސްމަހާމެހީގެ އައިން ހޯދަށް މަސްވެރިން ދުވާލުދާ ހަތަރުދަމު ދުއްވައެވެ. ފާހަގަ ކޮށްލަން ޖެހޭ އަނެއް ނުކުތާއަކީ ދިވެހިން މަސްބާނާ އުޅެނީ ފަހަރަކު މަހަކުން މަހަކުން ކަމެވެ. ދިވެހީންނަކީ މިފަދަ މަސައައިން ތަކުގައި ދައު އަޅާ އުޅުނު އަދި އުޅޭވެސް ބައެއް ނޫނެވެ.

މިގޮތަށް ބާނާ މަސް، ރަށަށް ގެނެއެވެ. ރަށުގެ ބަނދަރު ސަރަހައްދަށް އޮޑި ގާތްކުރުމަށްފަހު ކޮންމެ މަހެއް، ބަރޮލަކަށް ނުވަތަ ގާޑިޔަކަށް އަޅައެވެ. އެއަށްފަހު ކޮންމެ މަހެއްވެސް ރަށުގެ ގޮނޑުދޮށަށް އޮއްސާލައެވެ. އަދި މިއިން ކޮންމެ މަހެއް ކަރުއެޅުމަށްފަހު މޫދުން ދޮވެގެން އަނެއްކާ ބަރޮލަކަށް އަޅައެވެ. އެއަށްފަހު މަސްކައްކާ ގެއާ ހަމައަށް ގެންދެއެވެ. އޭގެ ފަހުގައި ކޮންމެ މަހެއް ވަކި ވަކިން ކަނޑައެވެ. ކިބަވެސް ކުރެއެވެ. އެއަށްފަހު ލޯގަނޑެއްގައި ކައްކައެވެ. މިގޮތަށް ކެއްކުމަށް ފަހު ދުމަށި މައްޗަށް ލުހެލައެވެ. އިހުގައި ލުހެ އުޅެނީ ކޮންމެ ކިބައެއް ވަކިންނެވެ. އަދި ދުމަށީގައި ވަކި ތަރުތީބަކުން ޖަހައި އުޅުނެވެ.

ދުމަށިމަތީ މަސްތަށް ޖަހާއިރު ކޮންމެ ކިބައެއް ގަނޑު ކުރެއެވެ. ހާހުން ދެހާހުން ބާނާ ދުވަސްތަކު މިއީ ބިޔަ ބޮޑު، އަދި އެހާމެ ބުރަ މަސައްކަތެކެވެ. މިހިސާބުން އެއް ދުވަހުގެ މަސައްކަތް ނިމުނީއެވެ. ދެން އޮންނާނީ އަނެއް ދުވަހުގެ މަސައްކަތެވެ. މި މަސައްކަތުގައި އުޅޭނީ މުޅިންހެން އަންހެން ވެރީންނެވެ. ކެއްކުމުގައިވެސް ބޮޑު ދައުރެއް އަދާކުރާނީ އަންހެން ވެރީންނެވެ.

ޖެހިގެން އަންނަ ދުވަހަކީ ރިހާކުރު އޮލަކުރާ ދުވަހެވެ. ދުމަށީގައި ޖަހާ މި މަސްތަކަށް ރިހާކުރު އޮލަކޮށް ނިމެންވާއިރަށް ދިލަޖެހެއެވެ. ދިލަޖެހުމަކުން މުޅިއަކުން ހިކިމަހަކަށް ނުވެއެވެ. އަވި ބާރު ދުވަސް ދުވަހު އެއިން ކޮންމެ ގަނޑެއް ޓިނުގަނޑެއްގައި އަވީލައެވެ. މިގޮތަށް އަވިން ހިއްކައެވެ. ހިކިކަނޑުމަހޭ ކިޔެނީ އެހިސާބުންނެވެ. މިއީ ދެތިން ދުވަހުގެ މަސައްތަކެވެ. އިހު ކާބަފައިންވެސް މިކަން ކޮށް އުޅުނީ ދާދި އެއްގޮތަކަށެވެ.

ހިކިކަނޑުމަސް އުފެއްދުމަށް މަސްވެރިން ކުރާ މި ބުރަ މަސައްތަކުގެ ހަމަ އަގު އެމީހުންނަށް ލިބޭތޯ ސުވާލު އުފެދެއެވެ. 100 ރުފިޔާއިން މަތިން ކިލޯ ކިރި ޒަމާނެއްވެސް އެވެރިން ދެކުނެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު ކިލޯއެއްގެ އަގަގީ ގާތްގަޑަކަށް ތިރީހަކަށް ރުފިޔާއެެވެ. މިއީ ހަގީގަތުގައި މަސްވެރިން ކުރާ އެ ބުރަ މަސައްކަތުން އެމީހުންނަށް ލިބެންވާ ހައްގުމިންވަރެއް ނޫނެވެ. އޮޑި ދޯނި ފަހަރު ގެންގުޅޭނަމަ ހަރަދު ހިނގާނެއެވެ. ތެޔޮ އަޅާނަމަ އެއީވެސް ހަރަދެކެވެ. ދުވާލުދާ ހަތަރުދަމު ކަނޑުމަތީގައި ހޭދަކުރާއިރު ކާންބޯން ޖެހޭނެއެވެ. އެއީވެސް ހަރަދެކެވެ. މިގޮތަށް ހަރަދުތައް ކިތަންމެ ހާވެސް ގިނައެވެ.

އިސްވެ ދެންނެވުނު ފަދައިން ދިވެހިންގެ ލޭނާރުގައި ދައުރުވާ ލޭގެ އެއް ހަތައަކީ ހިކިކަނޑުމަހެވެ. އަދި ދިވެހިން ދުށް، ދުނިޔެއަށް ދިވެހިން މަޝްހޫރުވި "ވެރިކަމަކީވެސް" ހިކިކަނޑުމަހުގެ "ވެރިކަމެވެ". ވީއިރު މިއީ އިހުމާލުވެވެން ނެތް ސިނާ އަތެކެވެ. ފަރުވާ ކުޑަކުރެވެން ނެތް ރައުސުލް މާލެކެވެ. ކާބަފައިންގެ އަމާނާތެކެވެ. ދައުލަތާއި އަދި ކަމުގެ ބެލެނިވެރި ފަރާތްތަކުން ހިކިކަނޑުމަހަށް ދޭ ސަމާލުކަން އިތުރުކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. ކަނޑިކި މަތިން ހަނދާން ނެތޭނަމަ، ދެން ބުނާނޭ އިތުރު ލަފުޒެއް މި ވިސްނުމަކަށް ނާދެއެވެ.