ކޮންމެ ގައުމެއްގައިވެސް އެގައުމެއްގެ ރަސްމީ ތާރީހަކީ އެގައުމެއްގެ ދައުލަތުން ލިޔެ ބަލަހައްޓާ އެއްޗެކެވެ. އެގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެ، ރަސްމީ ސިފައެއްގައި އިސްލާމްދީން ބަލާގަތް ތާރީހުގެ ގޮތުގައި ލިޔެވިފައިވަނީ ހިޖުރައިން 548 ވަނަ އަހަރުގެ ރަބީއުލްއާޚިރު މަހުގެ 2 ވަނަ ދުވަހެވެ. މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްކަމުގެ ނިޒާމުން މިކަން ކަނޑައަޅާ އާންމުކުރި ތާރީހެވެ. މި ތާރީހު ބިނާވެފައި ވަނީ މާލޭގައި ހިނގައިދިޔަ "ރަންނަމާރި" ހާދިސާގެ މައްޗަށެވެ.

ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ދިވެހި ރަސްކަމުން އިސްލާމްދީން ބަލައިގަތްނަމަވެސް އެ ދުވަހަކީ މުޅި ދިވެހިރާއްޖެ އެކީއެކަށް އިސްލާމްވީ ދުވަހެއް ނޫނެވެ. އެދުވަހުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި އިސްލާމްދީން ދިޔައީ ހަލުއިކަމާއި އެކީ ފެތުރެމުން ނުވަތަ ފަތުރަމުންނެވެ.

ރާއްޖެ އިސްލާމް ވުމުގެ ހާދިސާއާއި ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގައި ތަފާތު ވާހަކައެއް ދެކެވެއެވެ. އެއީ މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރީ ކެންދޫގައި ދެކެވޭ ވާހަކައެވެ. ކެންދޫ މީހުން ދައްކާ ވާހަކައަކީ ފޯކްލޯރު ވާހަކައެއްކަމަށް ގިނަބަޔަކު ބަލައިގަނެ އެއީ ތޯތޯއެއްކަމަށް ވެސް ވަނީ ދައްކާފައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީހު ލިޔެވި ރައްކާ ކުރެވެން ފެށީ ރާއްޖެ އިސްލާމްވުމަށް ފަހުގައެވެ. އެހެންކަމުން އޭގެ އެއްދުވަސް ނުވަތަ ދެދުވަހު ކުރީގެ ވާހަކައެއްވެސް ލިޔެވިފައި އޮތުމުގެ ފުރުސަތު ވަރަށް ކުޑައެވެ. ހަމަ އެއާއި އެކު އިސްވެ ދެންނެވުނު ފަދައިން ގައުމެއްގެ ރަސްމީ ތާރީހަކީ ދައުލަތްތަކުން ލިޔެ ބަލަހައްޓާ ކަންކަމަށް ވުމުން، ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގައި ހިނގާ މިފަދަ ހާދިސާއެއް ލިޔެވިފައި ނެތުމަކީވެސް ވުން އައުލާކަން ބޮޑު ކަމެކެވެ. ކޮންމެ އަކަސް ކެންދޫ ރައްޔިތުން މި ދައްކާ ތާރީހީ ވާހަކަ ތޯތޯ އަކަށް ވެގެންދިޔަ އެއް ސަބަބަކީ އެ ތާރީހު ލިޔެވިފައި ނެތުން ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ގަބޫލު ކުރަމެވެ.

ކެންދޫގެ މި ވާހަކައަކީ ޝައުގުން ފުރިގެންވާ ވަރަށް ދިގު ވާހަކައެކެވެ. ނަމަވެސް ކުރުކޮށް ފޮނިކޮށް އެ ހާދިސާ ގެނެސްދެވޭތޯ ބަލާނަމެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެއިން އެންމެ ފުރަތަމަ އިސްލާމްވީ ތިމަންނާ މެންނޭ ނުވަތަ މިރަށޭ ބުނެ ވަކާލާތުކުރި ނުވަތަ ކުރާ ބަޔަކު، ކެންދޫ ރައްޔިތުން ނޫނިއްޔާ އުޅޭކަމެއް އެނގިފައެއް ނެތެވެ. އަދި ރާއްޖޭގެ އުތުރުގެ ގިނަ ރަށްތަކެއްގެ އަހުލުންވެސް އެކަން އެގޮތަށް ގަބޫލުކޮށް އުޅުނެވެ. މިއަދުވެސް ކެންދޫގެ ގިނަ ބަޔަކު އެކަން އެގޮތަށް ގަބޫލުކުރާ ކަމީ ކެންދޫ މީހުން މިދައްކާ ވާހަކައިގައި ވަރަށްވެސް ބޮޑު ހަގީގަތެއް ވާކަމުގެ އަލިގަދަ ހެއްކެކެވެ.

ކެންދޫމީހުންގެ މި ވާހަކައިގައި ރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެެއްވި ބޭކަލެއްގެ ނަމާއި މެދު ކެންދޫ ރައްޔިރުންގެ މެދުގައިވެސް ހިލާފެެއް އުޅެއެވެ. އެއީ އެބޭކަލަކީ ބަރްބަރީތޯ ނުވަގަ ތަބްރޭޒީތޯއެވެ. ހަމަ އެއާއި އެކު ރާއްޖޭގެ ދައުލަތުގައިވެސް އެ ބޭކަލެއްގެ ނަމާއި މެދު މި ބަހުސް މިގޮތަށް ކުރެވެއެވެ. އަދިވެސް އެބޭކަލެއްގެ ނަން އޮތީ ބަހުސް މޭޒެއްގެ މަތީގައެވެ.

ކޮންމެއަކަސް ކެންދޫގައި ބިނާ ކުރެވިފައިވާ މަގާމްފުޅަކީ ތަބްރޭޒުގެފާނުގެ ޒިޔާރަތެކެވެ. އެ ޒިޔާރަތް މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ އެ ނަމުންނެވެ. ކެންދޫ މީހުން ބުނާ ގޮތުގައި އެ މަގާމްފުޅަކީ ރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެއްވި ބޭކަލުގެ ހަނދާނުގައި އެޅިފައިވާ ބިނާއެކެވެ.

ކެންދޫ މީހުން ކިޔާ، މި ހާދިސާގައި އެ ބޭކަލަކު ކެންދުއަށް ފޭބީ ބޮޑު އޮޑިއަކުންނެވެ. ހަމަ އެގޮތަށް އެބޭކަލަކު ކެންދުއަަށް ފޭބީ ކިނޮޅަހު އޮޑިއަކުންނޭވެސް ބުނެވެއެވެ. އެއީ ދުވަހެއްގެ ހަވީރުގެ ވަގުތެއްގައެވެ. ކޮންމެއަކަަސް އެބޭކަލަކު ކެންދުއަަށް ފޭބި ވަގުތަކީ ކެންދޫގެ ރައްޔިތުން ކަނދުފަތި ތަކުގައި ރަށުބޭރަށް ނުކުމެ މަސްބާނަން އުޅުނު ވަގުތެވެކެވެ. ކޮންމެ ކަނދުފަށްޗެއްގައި ދެމީހުން ފުރާ އުޅުނުކަމަށް ބުނެވެއެވެ. ނަމަވެސް އެކަކު، އެކަނި މައި އެކަނި ފުރާތީ ފެނިގެން އެބޭކަލަކު އޭނާގެ ގާތަށް ދިޔައެވެ. އެއީ ރަކައި-ކަލޯ ނުވަތަ ރަކަކަ-ކަލޯ ނަމަކަށް ކިޔާ ޒުވާނެކެވެ. ދެން އެބޭކަލަކު އެ ޒުވާނާއި އެކު ކަނދުފަތީގައި ރަށުބޭރަށް ނުކުތެވެ. އަދި މަސްބާނަން އުޅުނެވެ. އެބޭކަލަކު ބާނަން ފެށީ ކަޅުބިލަ މަހެވެ. އެއީ ރަށުބޭރުން ދުވަހަކުވެސް ކެންދޫ މީހުން ކަނދުފަތީގައި ބާނާ އުޅުނު މަހެއް ނޫނެވެ. އެއީ ރިޔަލުގައި ކަނޑަށް ނުކުމެ ކަނޑުން ބާނާ އުޅުނު މަހެކެވެ. ކޮންމެއަކަސް އެ މަންޒަރު ފެނި އެ ޒުވާނާ އާއި އަދި އެހެން ކަނދުފަތިތަކުގައި ތިބި މީހުންވެސް ހައިރާން ކަމާއި އެކުގައި އެމަންޒަރު ބަލަން ތިއްބެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި އެބޭކަލަކާއި އެކު ކަނދުފަތީގައި އިން އެ ޒުވާނާ އެކަމާ ބިރުން ރޮއުނުކަމަށްވެސް ވެއެވެ.

ރަށުބޭރުން ކަޅުބިލަމަސް ބޭނުމަށްފަހު، އިރުއޮއްސެން ކައިރިވުމުން ކަނދުފަތި އެއްގަމަށް އަރުވައިފިއެވެ. އެއާއިއެކު ރަށުގެ ރައްޔިތުން ކަހަލަ ގޮތަކަށް އެބޭކަލަކު ދިޔަ ކަނދުފަތީގެ ދޮށަށް އައިސް އެއްވިއެވެ. އެއްބަޔަކު އެތަނުން މަހެއް ވިއްކުމަށް ނުވަތަ ދިނުމަށް އެދެމުން ދިޔައެވެ. ރަކައިކަލޯ ބަހެއް ނުކިޔާ ހުރުމުން، އެބޭކަލަކު ކެންދޫ ރައްޔިތުން ކުރެ ޝަރުތެއް މަތި ކުރިއެވެ. އެއީ އެތަނުން މަހެއް ލިބޭނީ ތިމަންނާ ބުނާ އެއްޗެއް ކިޔައިގެންކަމަށެވެ. އެގޮތުން އެބޭކަލަކު ކެންދޫ ރައްޔިތުންނަށް ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމަ ކިޔުމަށް އެދުނެވެ. އެފަދައިން ކިޔައިފި ކޮންމެ މީހަކަށް މަހެއްދީ ފޮނުވާލިއެވެ. އަދި ފޮނުވާލުމުގެ ކުރީން އިސްލާމް ދީނަށް ދައުވަތު ދިނެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ކެންދޫ ރައްޔިތުން އިސްލާމްވީ އެހިސާބުންނެވެ.

ދެން އެބޭކަލަކު އެރޭ މަޑު ކުރެއްވީ ކެންދޫގެ ހުޅަނގު ފަރާތު އަތިރިމަތީ ދޮން ފަސްގަނޑުމަތީގައެވެ. އެބޭކަލަކު ނަމާދު ކުރެއްވީ އެ ފަސްގަނޑު މަަތީގައެވެ. ކެންދޫގައި ހުންނަ މި މަގާމްފަކީ އެބޭކަލަކު ނަމާދުކުރެެއްވި ތަނުގައި އެޅިފައިވާ ބިނާއެކެވެ.

އެބޭކަލަކު ކެންދޫގައި ގާތްގަނޑަކަށް ހަފްތާއެއްހާ ދުވަހު މަޑުކުރެއްވިއެވެ. އެ ދުވަސްތަކުގައި ކެންދޫ ރައްޔިތުންނަށް ދީނީ ކަންކަންެ އޮޅުން ފިލުވައިދީ، ނަމާދު ކުރާނޭ ގޮތް ބުނެދީ ހެދިކަމަށް ވެއެވެ. އޭގެ ފަހުން އެބޭކަލަކު މާލެ ދަތުރުކުރާ އޮޑިއަކުން ވަޑައިގަތީ މާލެ ކަމުގައި ކެންދޫ މީހުން ބުނެއެވެ. ރަންނަމާރި ހާދިސާއަކީ ކެންދޫއިން އެބޭކަލަކު މާލެ ވަޑައިގަތުމަށް ފަހު ހިނގައިދިޔަ ހާދިސާއެއްކަމަށް ވެސް ބުނެވެެއެވެ.

މިއީ ރާއްޖެ އިސްލާމް ވުމާއި ކެންދޫ އާއި އޮތް ގުޅުން ބަޔާންކުރާ މި ޝައުގުވެރި ވާހަކައިގެ ކުރު ހުލާސާއެކެވެ. ރާއްޖެ އިސްލާމްދީ ދުވަސް ފާހަގަ ކުރެވޭ އިރު، ކެންދޫ މީހުންގެ މި ވާހަކައަކީ ހަނދާން ނައްތާލެވެން އޮތް ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އަދި މިއީ ކެންދޫމީހުންގެ ހިތްތަކުގައި ބިންވަޅުނެގިފައިވާ ބޮޑު ވާހަކައެކެވެ. ކެންދޫ މަގާމްފުޅަކީ ކެންދޫ މީހުންގެ ޝަރަފެވެ. އެމީހުންހެ ފަހުރެވެ. މިއީ ރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެއްވި ބޭކަލެއްގެ ހަނދާނާއި ގުޅިފައިވާ ވަރަށްވެސް މުހިންމު ބިނާއެކެވެ. އަދި ރަށެކެވެ.