ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި ކަނޑުތަކުގައްޔާއި ގައުމުތަކުގެ ކަނޑުގެ އައްސޭރިފަށާއި ބައެއް ގައުމުތަކުވެ އެތެރެވަރީގެ ކަނޑުތަކުގައިވެސް ކުނި ޖަމާވެފައި ހުރެއެވެ. އަދި ޖަމާވުމަކާއި ނުލާ އެކަހެރިކޮށް ވަކި ވަކިން ދުރު ދުރުގައިވެސް ކަނޑުތަކުގައި ކުނި ހުރެއެވެ. މިފަދައިން މޫދުގައި އޮޔާދާ އެތައް "ކަނޑުކޮހެއް" އޮންނާނެއެވެ.

ކަނޑުކޮހަކީ ދިވެހި ބަހުގައި ދެ މާނަ އޭގައި އެކުލެވޭ ބަހެކެވެ. އެގޮތުން ދިވެހި ރަދީފުގައި ކަނޑުކޮހުގެ ފުރަތަމަ މާނައިގައި ބުނެފައިވަނީ ކަނޑުގައި އެއްކޮޅު ހިއްލިފައި، ދެފެން ދޭތެރޭގައި ހުންނަ އެއްޗެއްސެވެ. ދެވަނަ މާނަގައި ވަނީ މަޖާޒީ މާނައެކެވެ. އެއީ ތާކުންތާކުން ނުޖެހޭ މީހުންގެ މާނައިގައެވެ. މި ލިޔުމުގައި ކަނޑުކޮހޭ މި ބުނެވެނީ ފުރަތަމަ މާނައިގައި ވާ އުސޫލުގެ މަތިންނެވެ.

އާދޭހެވެ! މޫދުގައި ހުންނަ މިފަދަ ކަނޑުކޮހުންގެ ތެރޭގައި އެންމެ ގިނަވާނީ އެކި ޒާތްޒާތުގެ ދަނޑިކޮޅުކޮޅާއި އެޒާތުގެ ހިމަ ދިގު އެއްޗެއްސެވެ. އޮނަކީވެސް މިފަދައިން ފެންނަ ވަރަށް އާންމު ބާވަތެކެވެ. ކޮންމެއަކަސް ދައްކަން މިއުޅޭ ވާހަކަ އަކީ ކަނޑުކޮހެއްގެ ހިމާޔަތުގައިވެސް އެތައް މަހެއް އުޅޭ ވާހަކައެވެ.

ކަނޑުގައި މިފަދައިން އޮޔާ ދާ ކަނޑުކޮހެއްގެ ވަށައިގެން ކުދި މަސް އުޅޭނެއެވެ. އޭގެ ހިޔަލުގައްޔާއި އޭގައި ފަޅާފައި ހުންނަ ލޮންޖާއި ފެހި ކެއުމުގައި މި ކުދި މަސްތައް އުޅެއެވެ. މާސިންގާ ބޮޑެތި ކަނޑުތައްވެސް މި ކުދި މަސްތައް ހުރަސް ކުރަނީ މިފަދަ ކަނޑުކޮހެއްގެ ހިމާޔަތުގައި ތިބެގެންނެވެ. މިއީ އެ މަސްމަހަށް ހިމާޔަތާއި ރައްކާތެރިކަން އިހުސާސް ކުރެވޭނޭ ކަމެކެވެ. އަދި އެ މަސްމަހަށް ބޭނުންވާ ކާނާ އެއިން ލިބޭނޭ އެއްޗެކެވެ. އެހެން މަސްމަހާމެއްސަށާއި ކަނޑުގައި ދަތުރުކޮށް އުޅޭ އިންސާނުންނަށް އެ ކަނޑުކޮހަކީ ކުނިކޮޅެއް ކަމަށް ވެދާނެއެވެ. އެއްވެސް އަގެއް ނެތް ބޭކާރު އެއްޗަކަށް ވެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް އެއީ އެތައް މަހެއްގެ "ގެދޮރެވެ".

އިންސާނާގެ ހަޔާތަކީވެސް މިފަދަ އެއްޗެކެވެ. އެކި އިންސާނުން އެކި މަސައްކަތް ކުރާއިރު އެކި މީހުން ކުރާނީ އެކި ދަރަޖައިގެ މަސައްކަތެވެ. ކޮންމެ މީހަކު ވެސް ކުރާ މަސައްކަތެއް ކުރާނީ އޭނާގެ ހިމާޔަތާއި އޭނާގެ ކާނާ ހޯދުމަށެވެ. އެގޮތް އެ އިންސާނާއަށް ފުދެއެވެ. އަދި އެނޫން ގޮތެއް ހޯދުމުގެ ފުރުސަތާއި މަގު އެ އިންސާނާއަށް ނޯވެދާނެއެވެ. މިއީ އަހަރެމެން އެންމެން ދަންނަން ވާނޭ ކަމެކެވެ. ތިމާ އަށް ކުޑަ މަސައްކަތަކުން ބޮޑު މުސާރަ ލިބޭ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. އަދި އެވެނި މިވެނި ކަމެއް ކޮށްގެން މާ ތަނަވަސް ހަޔާތެއް ލިބިދާނެއެވެ. އެއީ ތިބާގެ ދިރިއުޅުމެވެ. އަނެކާ ކުރާ މަސައްކަތް ބުރަވެފާ ލިބޭ އެއްޗެއް މަދުވެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް އެއީ އޭނާގެ ހަޔާތެވެ. އެ ހަޔާތަށް އޭނާ ރުހި ގަބޫލެވެ. އެ ހަޔާތުގައި އޭނާ ވަނީ ހިތްހަމަ ޖެހިގެންވާ ހާލުގައެވެ. 

ކަންމިހެން ހުރުމާއި އެކު ބޮޑު މަގާމުގައި ނުވަތަ ބޮޑު މުސާރައިގައި ހުންނަ މީހާ، ދެރަ މަސައްކަތް ކޮށް ކުޑަ މުސާރަ ލިބޭ މީހާ އާއި ދިމާލަށް ޝަކުވާއެއްވެސް މަލާމާތެއްވެސް ނުކުރެވޭނެއެވެ. އަމުދަކުން ކުރުމުގެ ހައްގެއްވެސް ނޯންނާނެވެ. އޭނާ އެ ވަނީ، އެ "ކަނޑުކޮހުން" ހިމާޔަތް ހޯދާފައެވެ. ތިބާގެ ހިމާޔަތުގައި ބޮޑު ފަރުބަދައެއް ވީނަމަވެސް، އޭނާގެ ހިމާޔަތާއި މެދު ތިބާއަށް މަލާމާތެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. އެހެނީ އެއީ ދުނިޔޭގައި އިންސާނުން ލައްވާފައިވާ ގޮތްވެސް މެއެވެ. އެންމެންނަކީ ތަނަވަސްކަމާއި މުދާވެރިކަން ބޭނުންވާނޭ އަދި ލިބޭނޭ މީހުންނެއްވެސް ނޫނެވެ.

ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭނޭ ހަގީގަތަކީ ކޮންމެ ހާލެއްގައި އިންސާނާ ވީނަމަވެސް، އެ ހާލަކައިގެން އެ އިންސާނަކު އުފަލުގައި ވާނަމަ އެއީ އުފާވެރި ބާއްޖަވެރި ދިރިއުޅުމެއް ކަމެވެ. އެއީ ކަނޑުކޮހަކުން ހޯދި ހިމާޔަތެއް ނަމަވެސް މެއެވެ. އަދި އެއީ ފަރުބަދައަކުން ހޯދި ހިމާޔަތެއް ނަމަވެސް މެއެވެ. މާސިންގާ ބޮޑެތި ކަނޑުތަކުގައިވެސް ކަނޑުކޮހުގެ ހިމާޔަތް ހޯދާ އެތައް މަހެއް އުޅޭނެއެވެ.