ދިވެހި ރާއްޖޭގައި މީހުން އާބާދުވެ އުޅެން ފެށި ސީދާ ތާރީހެއް އެނގޭކަށް ނެތެވެ. ނަމަވެސް އެނގޭހާވެސް އެއްޗަކީ މިރާއްޖޭގައި މީހުން އާބާދުވެ އުޅޭތާ އެތައް ހާސް އަހަރެއް ވެފައިވާ ކަމެވެ. އެގޮތުން މި ރާއްޖޭގެ ކުދި ކުދި ޖަޒީރާ ރަށްތަކުގައި މީހުން އާބާދުވެ އުޅެން ފަށާފައި ވަނީ ކޮންމެ ރަށެއްގެ ވެސް އަތިރިން ފަށައިގެންނެވެ. އެއްވެސް ރަށެއްގެ މެދުތެރެއިން އާބާދުވާން ފަށާފައިވާ ކަމުގެ ނިޝާނެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. މީހުން އާބާދުވުމުގައި ގާމަތީ ރަށްރަށަށް އިސްކަން ދީފައި ހުރިކަންވެސް އިހުގެ ލިޔުންތަކާއި ކަމުގެ ހަގީގަތަށް ބަލައިލުމުން އެނގެއެވެ.

ދިވެހިންނާއި ރާއްޖޭގެ ކުދި ކުދި ރަށްތަކުގެ އަތިރިމަތި ތަކަކީ ގުޅި ލާމެހިފައިވާ ތަންތަނެވެ. ރަށުގެ ހޭޅިފަށާއި ގޮނޑު ދޮށާއި، ފަޅުމައްޗާ އާނު ފަށަކީ އެތަންތަނުން ދިވެހިން ހިތްގައިމުކަން ލިބިގަންނަ ތަންތަނެވެ. އިހު ޒަމާނުގައި ދިވެހިން ރަށްރަށުގެ އަތިރިން ފަށައިގެން އާބާދުވަމުން ގޮސްފައިވުމީ އެކަމުގައި ވަރަށްވެސް ބޮޑު ހިކުމަތްތަކެއް ވާނޭ ކަމެކެވެ.

އާދޭހެވެ! އިހުޒަމާނުގައި ދިވެހިންނަކީ މައިގަނޑުކޮށް ކަނޑު ރޯއްޖަށް ބަރޯސާވެ އުޅުނު ބައެކެވެ. ކަނޑު ބޭރުވާ ކުދި ކުދި ކަނދުފަތިތަކާއި ބޮއްކުރާތަކާ އޮޑި ދޯނި ފަހަރު ދިވެހިން ގެންގުޅެއެވެ. އެތަކެތި އަޅާފައި އޮންނާނީ ރަށުގެ ދަށްފަރާތު ފަޅުމަތީގައެވެ. މި އުޅަނދު ތަކަކީ އޭރުގެ ދިވެހިންގެ ހިތްތަކުގެ ވިންދޭ ބުނުން ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. އަތިރި ދޫކޮށް ރަށުތެރެ އިހްތިޔާރު ނުކުރި އެއް ސަބަބަކީ މިއީ ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. ފަޅުމަތިން ގޮނޑުދޮށުން ދިވެހިން ހޯދާ ރޯއްޖަކީވެސް މަދު އެއްޗެއް ނޫނެވެ. މިއީވެސް އަތިރިއާއި ދިވެހިން ދޯޅަވާ އެއް ސަބަބު ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. މީގެ އިތުރަށް އިހުޒަމާނުގައި "އަތިރިއަށް ދަނީ" އަތިރިމަށްޗަށެވެ. މިއީވެސް މިކަމުގެ ސިއްރެއްކަމަށް ބުނެވިދާނެއެވެ.

އަތިރިމަތި ތަކަކީ އެތަންތަނަށް ގަސްގަހާއި ރުއްރުކުގެ ހިޔާ އިންތިހާއަށް ލިބޭ ތަންތަނެވެ. ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑުގައި ބީހެމުން އުދުހެމުން އަންނަ ތާޒާ ފިނި ރޯޅި އެންމެ ފުރަތަމަ ބީހޭނީ އަތިރިއާއި އަތިރީގައި ވާ އެއްޗެއްގައެވެ. މިއީ ދިވެހިންގެ ހިތްތަކުގެ ގުދުރަތީ އަރާމެވެ. މި އަރާމު ލިބިގަތުމަށް ދިވެހިން ވަނީ އަތިރީގައި ޖޯލިފަތިތަކާއި އުނދޯލިތަކާއި ފިނިއަށި އަދި ހޮޅުއަށި ފަދަ ތަންތަން ހަދާފައެވެ.

އިހު ދިވެހިންގެ ވައްޓަފާޅީގައި އެކަކު އަނެކަކާ ބައްދަކުކޮށްލަން އެއްވާ މައިޒާން ތަކަކީ އެއީއެވެ. ކަންކަމާ މަޝްވަރާ ކުރުމާއި ހިޔާލު ބަދަލު ކުރަން ނުކުމެ ތިބޭ ތަނަކީ އެއީއެވެ. ދުވަހުގެ ހާސްކަމާއި ވަރުބަލިކަން ފިލުވާލަން އަރާމު ކޮށްލާ ދާންމައްޗަކީ އެއީއެވެ. ރޯނު ވަށާލާ ފަންގި ވިނދެލާ މަދު ފަޅާލަން ތިބޭ މަސައްކަތުގެ ގޮވައްޗަކީވެސް އެއީއެވެ. އެމީހުންގެ ކުޑަ ކުދިންނަށް ކާންދޭން، ތަށި ތަށީގައި ބަތްމޮޑެ، ކުދިން ގޮވައިގެން ނުކުމެ އުޅޭ، އެކުދިންގެ ކާގެއަކީވެސް އެއީއެވެ.

ކަންމިހެން ހުރި ނަމަވެސް އަދުގެ މި ޒަމާނުގައި ކަންކަން މި ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ބަދަލު ވެފައެވެ. މެދު އުޑަށް އުފުލާ ބޮޑެތި ކޮންކުރިޓު އިމާރާތްތަކާއި ސްމާޓް ފޯނުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހިންގެ މި ސާދާ އުޅުމާއި ވައްޓަފާޅި މި ވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ. ނަމަވެސް އަދިވެސް ބައެއް ރަށްރަށުގައި ބައެއް އާއިލާތަކުން މި އާދަތަށް ދަމަހައްޓައެވެ. މިއީ މިއަދުވެސް ތަޖުރިބާކޮށްލަން ތަފާތު، އެހާމެ އަރާމު އިހުސާސްތަކެއް ކުރުވާނޭ ކަމެކެވެ. މިއީ ބަލައިލަންވެސް އެހާމެ ރީތި މަންޒަރެކެވެ.