ދިވެހިންނަކީ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި އަމިއްލަ ވަންތަ ސަގާފަތްތަކަކާއި އާދަތަކެއް ގެންގުޅެމުން އައި ބައެކެވެ. ރޯދަމަހާއި ދިމާކޮށްވެސް މިފަދަ ބައެއް އާދަތައް ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ގެންގުޅެއެވެ. އެގޮތުން ރޯދަމަހަށް ހާއްސަކޮށް ގިނައިން ކުޅެވޭ ބައެއް ކުޅިވަރު ހުރެއެވެ. ރޯދަމަހަކީ ކުޅިވަރު ކުޅުމަށް އަންނަ މައްސަރެއް ނޫން ކަމުގައި ވީނަމަވެސް ރޯދަމަހުގެ ހަވީރުގެ ވަގުތުގައި ތާސް ކުޅުން ނުވަތަ ރާޒުވާ ކުޅުމަކީ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި އޮތް އާދައެކެވެ. ދިވެހިން މި ކުޅިވަރުތައް ކުޅެމުން އައިސްފައިވަނީ ދީނީ އަޅުކަންތަކަށް ވަގުތުވެސް ދެމުންނެވެ. އަދި އާންމު އިޖްތިމާއީ މިންގަނޑުތަކާއި ވެސް ހިލާފުވުމެއް ނެތިއެވެ.

އާދޭހެވެ! މިއަދުވެސް މި ކުޅިވަރުތަކަކީ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ގިނައިން ކުޅެވޭ ކުޅިވަރުތަކެކެވެ. ހާއްސަކޮށް ރޯދަ މަހުގެ ތެރޭގައެވެ. ބައެއް މީހުން ރޯދަ މަހުގެ މެންދުރުފަހު މި ކުޅިވަރުތައް ކުޅޭ އިރު ހަވީރަށްވެސް ކުޅެއެވެ. އަދި އަނެެއްބަޔަކު ރޭގަނޑަށްވެސް ކުޅެއެވެ. ނަމަވެސް ދިވެހި ކާބަފައިން މި ކުޅިވަރުތައް ކުޅެ އުޅުނީ ހަވީރު ފިންޏަށް އެކަންޏެވެ.

ރޯދަމަހަކީ އެމަހެއްގައި ވަރުބަލިކަން އިހުސާސް ކުރެވޭ މަހެކެވެ. މަސައްކަތްތަކުން ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް އެކަހެރިވެ ހުރެވޭ މަހެއްކަމުން ފޫހިކަމާއި ކަންނެތްކަމުގެ އިހުސާސްވެސް ކުރެވޭ މަހެކެވެ. އެހެންކަމުން އެ ކަންނެތްކަމާއި ފޫހިކަން ފިލުވާލުމަށް އިހު ދިވެހިން މި ކުޅިވަރުތައް ކުޅެ އުޅެއެވެ. އެކި އުމުރުފުރާގެ މީހުން މި ކުޅިވަރުތަކުގައި ބައިވެރިވެއެވެ. ހާއްސަކޮށް ފިރިހެނުންނެވެ. އަސުރު ނަމާދުކޮށްލައިގެން، މުންޑުގަނޑަކާއި ރޮނގުދެމި ފޮތަކާއި ގަލަމެއް ނުވަތަ ފަންސޫރެއްފަދަ އެއްޗެއް ހިފައިގެން އަތިރިމަށްޗަށް ނުކުމެއެވެ. ފިނި އަށިތަކުގައި އެ މުންޑުގަނޑު ފަތުރާ، ވަށައިގެން ތިބެއެވެ. ރާޒުވާ ކުޅޭނަމަ ރާޒުވާ ބޯޑުގައި ކުޅިބައި އަތުރާ ކުޅެން ފަށައެވެ. ތާސް ކުޅޭނަމަ ގަނޑުތައް ބަހާ، އަތްބައި އަތުރާލުމަށްފަހު ކުޅެން ފަށައެވެ. މި ކުޅިވަރުތަކުގައި ވާދަވެރިކަމުގެ ކުލައާއި އެކުވެރިކަމުގެ ރަހަ ދެއެވެ. މޫނުމަތިން ހިނިތުންވުމާއި އުފާވެރިކަން އިތުރުކޮށްދެއެވެ. މިފަދައިން އެއްވެ ތިބޭ ތިބުމުގައި ރޭޑިޔޯ ހުޅުވައިގެން ތަފާތު އެކި މަޢުލޫމާތު އަޑު އެހުމާއި އިހުގެ އަސަރުގަދަ މަދަހަތައް އަޑު އެހުމަކީ ޒަމާނުއްސުރެ ދިވެހިންގެ އާދައެކެވެ.

ކަންއޮތީ މިހެން ކަމުގައި ވީނަމަވެސް އަދުގެ މަންޒަރު ވަރަށް ތަފާތެވެ. ގޭގޭގެ ސިޓިންރޫމު ތަކުންނާއި އަތިރިމަތީ ޖޯލިފަތިތަކާއި ފިނިއަށިތަކުގައި ޒުވާނުން ތިބެނީ ފޯނު ހިފައިގެންނެވެ. ކުޅޭ ކުރިވަރެއް ވިއްޔާ ކުޅެނީ ފޯނުންނެވެ. އާދޭހެވެ. މިކަންކަމުންވެސް އެބައިމީހުން ހިތްހަމަ ޖެހިދެއެވެ. ނަމަވެސް އިއްޔެއާއި މިއަދުގެ ތަފާތަކީ މި ކަންކަމުގައި އޮތް ހައްދެވެ. މިއަދު، މެންދުރުފަހު ކުޅޭ އެއްޗެއް ކުޅެންފަށާފައި އަސުރު ވަގުތު ވަދެގެން ގޮސް ޖަމާއަތު ނަމާދުގެ ވަގުތު ފާއިތުވަންދެންވެސް ކުޅިވަރުތަކުގައި ތިބެއެވެ. މިކަމަށް ބަހެެއް ކިޔާނީ އަނގައެއް މިއަދަކު ނެތެވެ. ޒުވާނުންނާއި ކުޑަކުދިންގެ ބެލެނިވެރިން ބަދިގޭގައި އަވަދި ނެތިއެވެ. އެކުދިން މިސްކިތައް ފޮނުވާނޭ މީހަކު ނެތެވެ. މިސްކިތް ކައިރި ހިސާބުތަކުގައިވެސް ވަގުތު އަޅާފައި ކުޅިވަރުގައި ތިބެއެވެ.

އަދި މިވަރަކުން ފުދުނީއެއްވެސް ނޫނެވެ. ޒުވާނުންނާއި ސުކޫލު މަދަރުސާތަކުގެ ކުދިން އެއްވެ ތިބޭ ތިބުމުގައި އާންމު އިޖްތިމާއީ މިންގަނޑާއި ހިލާފު އެތައް ކަމެއް ހިނގައެވެ. ހުތުރު ބަސް ބޭނުން ކުރުމާއި އާދަޔާ ހިލާފަށް އަޑުގަދަ ކުރުމާއި އެހެން މީހުންނަށް އުނދަގުވާނޭފަދަ އަޑުއަޑު ލެެއްވުމާއި ހީ ސަމާސާކުރުން އިންތިހާއަށެވެ. ފަރަންޖީ ލަވަތައް އަޑުބާރުކޮށް ޖެހުމާއި ބޭ އަދަބީ އަމަލުތައް ވެސް ކުރެވެނީއެވެ. ނަމަވެސް މިކަން ނަމާ ކުރާނޭ މަޔަކު ބަފަޔަކު، ބެލެނިވެރިއަކު އަދި މުދައްރިސަކުވެސް ނެތެވެ. ހުރިހާ އެންމެންވެސް ހިތުން މަނާ ކޮށްގެން ތިބެނީއެވެ. އަމަލާ ބަހުން މަނާކުރުން ވެގެންދަނީ އެބައިމީހުންގެ ހައްގަކަށް އަރައިގަތުން ކަމުގައި ހީވެފައި އޮވެއެވެ.

މިއީ ރޯދަ ކުރުކުރުމުގައި އިއްޔެއާއި މިއަދުގެ ތަފާތެވެ. އިއްޔެވެސް ރޯދަ ކުރު ކުރިއެވެ. ނަމަވެސް ދީނީ ކަންކަމަށް ވަގުތު ދިނުމާއި އެކު އާންމު އިޖްތިމާއީ މިންގަނޑުގެ ތެރޭގައެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު ރޯދަ ކުރު ކުރަނީ ނަމާދުތައްވެސް އަޅާފައެވެ. އާންމު އިޖްތިމާއީ މިންގަނޑުން ބޭރުވެދާ ފަދައިން ސަކަރާތްވެސް ޖަހަމުންނެވެ. މިއީ ވިސްނަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. މިއީ ބެލެނިވެރި ހުރިހާ ފަރާތްތަކުން ސަމާލުކަން ދޭން ޖެހޭނޭ ކަމެކެވެ.