މުސްލިމުން އުފާކުރުމާ މަޖާކޮށް، ސަމާސާކޮށް ސަކަރާތް ޖަހާލުމަށްޓަކައި ދެ އީދެއް ވަނީ ލައްވާފައެވެ. އެއީ ފިތުރު އީދާއި، އަޞްހާ އީދެވެ. އެހެން އިބާރާތަކުން ބުނާނަމަ، ކުޑަ އީދާއި ބޮޑު އީދެވެ. ޒަމާނުއްސުރެ، ދިވެހިން ކުލަގަދަކޮށް ފާހަގަ ކުރަމުން އައީ ބޮޑު އީދެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު ކުޑަ އީދަކީވެސް ކުލަގަދަކޮށް ބައެއް ރަށްރަށުގައި ފާހަގަ ކުރާ ދުވަހެކެވެ. ހަމަ އެއާއި އެކު އީދުގައި އުފާކޮށް ސަމާސާކޮށް އުޅޭ އުޅުން ނުވަތަ އިހުގައި އީދުގައި އޮތް ފޯރި ބައެއް ރަށްރަށުގައި މިއަދު ނެތޭ ބުނެވިދާނެއެވެ. އީދަށް ތައްޔާރީތައް ވަމުންދާ ދުވަސްވަރެއްގައި، އީދުގެ ފޯރި މަޑުކަމުގެ ވާހަކަ ދެއްކުމަކީ މުނާސަބު ކަމެއް ނޫން ނަމަވެސް، ބައެއް ރަށްރަށުގައި މި ފޯރިއާއި ޖޯޝު ކުޑަކަން ފާހަގަވެއެވެ. މި ރިޕޯޓުގައި މި ބަލާލަނީ މިފަދަ ރަށްރަށުގައި މިކަން މިހެން ދިމައިވާ ބައެއް ސަބަބުތަކަށެވެ.

އީދަކީ އެއްވެސް ހާލެއްގެ ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ފާހަގަ ކުރާ ދުވަހެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން އެކަމުގައި ހިނގާ ހަރަދުތަކަކީ ކޮންމެ ރަށަކަށް ދައުލަތުން ފޯރުކޮށްދޭ ހަރަދު ތަކެއް ނޫނެވެ. ފަހަރުގައި ކައުންސިލް އިދާރާތަކުގެ ބަޖެޓުގައި އެކަމަށް ވަކި ވަރެއް ކަނޑައަޅާފައި އޮވެދާނެއެވެ. އޮހުގައި ދިވެހިން އީދުގެ ޖޯޝާއި ފޯރި ނަގާ އުޅުނީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ޖީބުތަކުން ހަރަދުކޮށްގެންނެވެ. އީދު ދުވަހުގެ ކެއުންތަކާއި އީދުގެ ހަރަކާތްތަކަށް ހިނގާ ހަރަދު ކުރަނީ އެ ރަށެއްގެ ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން އެކަމަށް ޝައުގުވެރިކަން ހުންނަ ފަރާތްތަކުންނެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު ޒަމާން ބަދަލުވެ، ގިނަ ރައްޔިތުންގެ މުށް މިވަނީ ބާރުވެފައެވެ. އީދަށްވެސް ހަރަދު ކުރަންވީ ތިމަންމެންހޭ، ދެން އެއީ ކީއްކުރާ ބައެއްހޭ ބުނެ، އީދުގެ ޖޯޝާއި ފޯރި މަރާލެވޭތަން އާދެއެވެ. އީދުގެ ޖޯޝު ބައެއް ރަށްރަށުގައި ކުޑަވަނީ މި ސަބަބާއި ހުރެއޭ ބުނެވިދާނެއެވެ. ހަރަދު ކުރާނޭ ހިތްވަރު ހުރި ދަރީން އެ ރަށްރަށުގައި ނުތިބޭތީއެވެ.

އަހަރެމެންގެ ސަގާފަތާއި އާދަކާދައަކީ އަހަރެމެން މިއަދު އެއްވެސް އިހްތިރާމެއް ކުރާ ކަންކަމެއް ނޫނޭ ބުނެވިދާނެއެވެ. މިކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އީދު ފާހަގަ ކުރުމަކީވެސް ސަގާފީ ކަމެއް ކަމުގައި ދެކި އެ އާދަކާދައަށް ފަރުވާ ކުޑަކުރެވެނީއެވެ. އިސްވެ ދެންނެވުނުފަދައިން ހަރަދުތަކެއް ހިނގުމާއި އެކު ހަރަދު ކުރާނޭ ބަޔަކުވެސް ނެތުމުންނެވެ. އަނެއްކަމަކީ އުފާކުރުމާ މަޖާ ކުރުމަކީ މިއަދު ވަކި އީދަކަށް ހާއްސަވާ ކަމެއް ކަމުގައި އަހަރެމެންގެ މުޖުތަމައުތަކުން ގަބޫލު ނުކުރުމެވެ. އެހެނީ އަބަދުވެސް އަހަރެމެން މިއަދު މި ތިބެނީ އުފާކޮށް މަޖާކޮށްގެން ކަމުގައި ވާތީއެވެ.

މޯބައިލް ފޯނާއި ފަންނިއްޔާތަކީ އަހަރެމެން ކަންނެއް ކުރުވި އެކައްޗެވެ. އީދު ދުވަހުވެސް ފޯނުން ގޭމު ކުޅެން ލިބިއްޖެނަމަ، އަދުގެ ޒުވާނުންނާއި ކުޑަކުދީންނަށް އެއޮތީ އީދު ފާހަގަ ކުރެވިފައެވެ. ހިތްހަމަ ޖެހި އުފާކުރެވިފައެވެ. މަޖާވެސް ކުރެވިފައެވެ. އެ ލޯބިވާ ފޯނު ދޫކޮށްލާފައި ފެން ކުޅި ކުޅެން ދިއުމުގެ ޝައުގު މިއަދުގެ ކުދިންގެ ކިބައިގައި ހުންނާނެތޯއެވެ؟ ގޭމު ކުޅެން ދެވި ހިފާފައި ތިބޭ ކުދިންނާއި ޒުވާނުންނަށް އީދުގެ ހާއްސަކަމުގެ އިހުސާސް ކުރެވޭނީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ދުނިޔެ އެއްގައެވެ. މިފަދައިން ފަންނިއްޔާތުގެ މިފަދަ ވަސީލަތްތަކަށް އަދުގެ ޒުވާނުންނާއި ކުޑަކުދިންގެ ޝައުގު ބޮޑުކަމީ، އީދުގެ ފޯރި ކުޑަވެގެންދާ އެއް ސަބެބެވެ.

ސިޔާސީ ވާދަވެރި ކަމަކީ އަހަރެމެން ބައިބައި ކުރުވި ނުބައި ވާދަވެރިކަމެކެވެ. އެ ވާދަވެރިކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އިހުގައި އޮތް އެއްބައިވަންތަ މުޖުތަމައުތައް މިއަދު މިއޮތީ ބައިބައިވެ ރޫޅިފައެވެ. ރުޅިވެރިކަމާއި ހަސަދައާއި ފިތުނަ މިއީ އާންމު ބޮޑު ބަލިމަޑުކަމަކަށް މިއަދު މިވަނީ ވެފައެވެ. ސިޔާސީ ވާދަވެރިކަމުގައި، އީދުގެ ކުޅިވަރުކުޅުމުގައި ދެބައި މީހުން ދެބައިމީހުންނަށް ވާދަވެރިކަން އިސްކޮށްގެން، ވާދަވެރި ރޫހެއްގައި، އެއް ރަށެއްގައި އީދު ކުޅިވަރު ކުޅެ އުޅުނެވެ. މުޅިން ވަކިންނެވެ. ސިޔާސީ ވާދަވެރިކަމުގައި ކޮންމެ ބަޔަކުވެސް އަނެކުންނާއި އެކު އުވާފެރި ވަގުރުކޮޅެއް ހޭދަކޮށްލަން ހިތް ނޭދެނީއެވެ. މިފަދަ މުޖުތަމައުތަކުގައި އެކުވެ އެންމެން އެއްކޮށް އީދުގެ ފޯރިނަގަން އުޅުމުން ގިނަ ފަހަރަށް ފެންނަނީ އެކުވެ އެކުގައި ނޫޅެވޭ ތަނެވެ. ތެލާއި ފެނާއި އެއް ނުވާހެން، ދެ ފިކުރުގެ މީހުން އެއްވެ މަސްހުނި ނުވާތަނެވެ. މިފަދަ މުޖުތަމައުތަކުގައި އީދުގެ ފޯރި ފެންނަނީ ވަރަށްވެސް ދަށްކޮށެވެ. އެއްކޮށް، އެންމެން އެކުގައި އީދު ފާހަގަ ކުރާތީ، އަނެކުންނާއި އެކު ތިމާވެސް އުފާ ކުރާން ޖެހޭތީ، އަނެކާއަށް އުފާވެރިކަމެއް ލިބުމަށް ނޭދި ހުރި، ތިމާގެ ހިތް، އެކަމުގެ މައްޗަށް ރުހޭނޭ ގޮތެއް އޮންނާނެ ހެއްޔެވެ؟ މި ރުޅިވެރިކަމާއި ނަފްރަތާއި ހަސަދަ އަކީ މިފަދަ ރަށްރަށުގައި އީދުގެ ފޯރި ކުޑަވެގެންދާ ސަބަބެކެވެ.

ހަރަދު ކުރާނޭ ދީލަތި ބަޔަކު ނެތުމާއި، އިންތިޒާމު ކުރާނޭ ހިންގުންތެރިން މަދުވުމާއި، ރަށާއި ސަގާފަތަށް އޮތް ލޯބި ކުޑަވުމާއި، އަބަދުވެސް ސަކަރާތާއި މަޖަލުގައި އުޅެވުމާއި، ފަންނިއްޔާތުގެ ދަންޖާލުގައި ޖެހި ކަސްތަޅު ލެވުމާއި އަދި ސިޔާސީ ބައިބައިވުންވުންތަކާއި އެކު އިޖްތިމާއި އެއްބައިވަންތަކަން ނެތިގެން ގޮސްފައިވާ މުޖުތަމައުތަކުގައި އީދުގެ ޖޯޝާއި ފޯރި ވަރަށްވެސް ކުޑައެވެ. އެންމެންވެސް ބޭނުން ވަނީ މި ހުރަސްތައް ހުރި ނަމަވެސް މަޖާ އީދެއް ފާހަކޮށް ނިންމާލާށެވެ. ނަމަވެސް އިސްވެ ދެންނެވި ސަބަބުތަކުން ސަބަބެއް ނުވަތަ ސަބަބުތަކެއްގެ، މެދުވެރިވެ، އެއްކަލަ އުންމީދުކުރި މަޖާ އީދުގެ ފޯރި މުޅިން މަޑުވެދެއެވެ. ރަށްރަށުގެ އީދުގެ ފޯރި ނެގުމަކީ ސަގާފީ ކަމެއް ކަމަށާއި ދީނުގައިވެސް އީދުގައި އުފާފާޅުކުރުން ސާފުކޮށް ހުއްދަ ކުރައްވާފައިވާކަން އަހަރެމެން އެނގެން އެބަ ޖެހެއެވެ. އީދުގެ މަގުސަދަކީ އެއްބައި ވަންތަވެގެން ތިބުމާއި އެއް ބައެއްވަންތަކަމުގެ ރޫހު ހިތްތަކުގައި ދިރުވުން ކަމުގައި ގަބޫލުކޮށް އެ އަމާޒަށް ވާސިލްވުމަށް އެންމެން އެކުވެ، އީދުގެ މަޖާ ނެގޭތޯ ބަލަން ވާނެއެވެ.