އެހެންމީހުން ތިމާއަށް ކުރާ އިތުބާރާ އެހެންމީހުން ތިމާގެ ބަސް ގަބޫލުކުރާ މިންވަރު މިއީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. އެކަމުގައި އާދަވެ ކަންކަން ވާގޮތުން އެއީ މާބޮޑު ކަމެކޭ އަހަރެމެންނަށް އިހުސާސްނުވެއެވެ. ނަމަވެސް އެފަދަ ކަމެއް އިހުސާސްވެ އެފަދަ ކަމެއް ތަޖުރިބާކުރަން ޖެހުމުން އޭގެ ވޭނާއި ތަދު އިހުސާސް ކުރަން ޖެހެއެވެ. އެފަދަ ހާލަތްތަކުގައި އަބަދުވެސް ބަދުނާމުކުރެވެނީ އެހެންމީހުންނެވެ. އެހާލަތުގައި އެމީހާގެ އިތުބާރު ގެއްލުނު ސަބަބާއި އެފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް މަތިން ހަނދާން ހުންނަ މީހަކު ނުހުންނާނެއެވެ.

މިފަދަ ވާހަކައެއް އަހަރެމެން ކުޑައިރުގައިވެސް ވަރަށް އާންމުކޮށް ކިޔާ އުޅެމެވެ. ސުކޫލުގައި ކިޔައިދޭ ވާހަކަ އެކެވެ. އެއީ ސަމާސާއަކަށް ނަމަވެސް ދޮގެއް ނުހަދާށޭ ބުނާ ވާހަކައެވެ. އެ ވާހަކައި ކިޔާ އުޅެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގެ ގޮނޑުދޮށެކެވެ. ހިސާބަކަށް މީހުން އަތިރިމަށްޗަށް ނުކުމެ އުޅުނެވެ. މޫދުގައިވެސް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް މީހުން އުޅުނެވެ. މޫދުގައި ހުރި ޒުވާނަކު، ގެނބެނީ ކަމަށް ހަދާ އަޑުގަދަކޮށް ލޮނުގަނޑުގައި ބަކަތަޅާ ހަޅޭ ލަވަން ފަށައެވެ. އެއާއި އެކު މީހުންތައް އެ ޒުވާނާ ސަލާމަތް ކުރުމަށް އެ ޒުވާނާގެ ގާތަށް ދެއެވެ. ނަމަވެސް ވަކި ހިސާބަކުން އެ ޒުވާނާ އެއީ ސަމާސާއެއް ކަމަށް ހަދާ އެ އެންމެނާ ސަމާސާ ކުރެއެވެ. މިގޮތަށް ދެފަހަރަކު އެ ޒުވާނާ އެގޮތަށް ތަކުރާރު ކުރިއެވެ. ތިންވަނަ ފަހަރަށްވެސް އެ ޒުވާނާ ހަމަ ކުރި އެކޭ އެއްގޮތަށް ބަކަތަޅާ ހަޅޭ ލަވާ ހެދިއެވެ.

މީގެ ކުރިން ދެފަހަރު އެ ޒުވާނާ ދޮގުހަދާފައި ހުރުމުން، މިފަހަރުވެސް އެ ޒުވާނާ އެ ހަދަނީ ހަމަ ދޮގުކަން ދެންތިބި އެންމެން ގަބޫލުކުރިއެވެ. އެހެނީ ކުރިން ހެދި ދޮގުތަކުގެ ސަބަބުން އެ ޒުވާނާގެ އިތުބާރު، އެމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި ގެއްލިފާ ހުރުމުންނެވެ. ނަމަވެސް ކަންވީ މުޅިން އެހެނެއް ނޫނެވެ. މިފަހަރު އެ ޒުވާނާ ހަމަ ރަނގަޅަށްވެސް ގެނބެނީއެވެ. ނަމަވެސް އަޅާލަން އެނގޭނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ. އެންމެންހެ އަޅާ ނުލާ ތިއްބާ ކުއްލިއަކަށް އެ ޒުވާނާ އަޑިއަށް ދިޔައެވެ. އެއާއި އެކު އެންމެންވެސް ހައިރާންވިއެވެ. ނަމަވެސް އެކަމަށްވެސް އަޅާލާކަށް އެއްވެސް މީހަކަށް ނޭނގުނެވެ. އެ ޒުވާނާގެ އިތުބާރު އޮތީ ގެއްލިފައެވެ. ކޮންމެއަކަސް އެ ޒުވާނާ އަޑިއަށް ދިޔަ ގޮތަށް މައްޗަކަށް ނޭރިއެވެ. އެހިސާބުން ދެން އަނެއްކާވެސް މީހުންތައް އެ ޒުވާނާގެ ކައިރިއަށް ދިޔައެވެ. ނަމަވެސް އެ ޒުވާނާ އޮތީ ލޮނުގަނޑުގެ ތެރޭގައި ހަބަރު ހުސްވެފައެވެ. ނަގައިގަނެގެން އެއްގަމަށް ގެނެސް ގޮނޑުދޮށުގައި ބާއްވާ އެގޮތް މިގޮތް ހެދި އިރުވެސް އެ ޒުވާނާގެ ހަބަރެއް ނެތެވެ. އެ ޒުވާނާ މި ދުނިޔެއާއި ވަކިވިއެވެ.

އާދޭހެވެ! ދަސްވެ އެނގުނު ކަމަކީ ސަމާސާއަށް ނަމަވެސް ދޮގެއް ހަދައިގެން ނުވާނޭ ކަމެވެ. އެހެންމީހުން ތިމާއަށް ކުރާ އިތުބާރު ގެއްލޭނޭ ފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް ކޮށްގެން ނުވާނޭ ކަމެވެ. އެފަދައިން އިތުބާރު ގެއްލިފައި ވާނަމަ، އެއީ ތިމާގެ ފުރާނައަށްވެސް ނުރައްކާވެދާ ފަދަ ކަމެކެވެ. އިސްވެ ޒަމާނުއްސުރެ ކިޔާ އުޅުނު އެ ވާހަކައިން މިކަންކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް ދޭހަވާން އެބަ އޮތެވެ.

މީހެއްގެ އުޅުމާއި ގުޅުމުން އެމީހަކަށް އިތުބާރު ނުކުރެވޭ ފަދަ ކަމެއް ނުވަތަ ކަންތައްތަކެއް ތަކުރާރުވެ ހިނގާނަމަ އެފަދަ މީހަކަށް މުޅި މުޖުތަމައުގެ ގިނަ ބައެއްގެ އިތުބާރު ގެއްލޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އޭނާގެ އިތުބާރު ގެއްލެނީ އޭނާ ކުރާ ކުށަކުން ކަމުގައި ވާނަމަ، އެ ކުށުގައި އޭނާ އާއި އެކު ބައިވެރިވާ ފަރާތްތަކުން އޭނާއަށް އިތުބާރެއް ކޮށްފާނެއެވެ. ނަވެސް ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ހަގީގަތަކީ ޖުމުލަކޮށް މުޅި މުޖުތަމައުގައި އެމީހާ ވާނީ ބަސްނުވިކޭ އިތުބާރު ނުކުރެވޭ "ކޮށްމަސްބުރި" އަކަށެވެ. އެފަދަ މީހުން ނުވަތަ މީހަކު ލައްވާ މަސަައްކަތެއް ކުރުވާކަށް އެހެން މީހުންނަކަށް ނުކެރޭނެއެވެ. އެފަދަ މީހަކަށް ވަޒީފާއެއް ދޭންވެސް ނުރުހެވޭނެއެވެ. ނުވަތަ ޖެހިލުން ވާނެއެވެ. އެފަދަ މީހަކަށް ތިމާގެ ދަރިން ދެވަންވެސް ނުރުހެވޭނެއެވެ. ޖުމުލަކޮށް އެފަދަމީހުން ތިބޭނީ މުޅި މުޖުތަމައުންވެސް ބާކީ ވެފައެވެ. އެހެންކަމުން އެއްވެސް މީހަކީ އެދަރަޖައަށް ވެއްޓިދާ ފަދަ މީހަކަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ. މުޖުތަމައުގެ އިތުބާރު ލިބިހުރި މީހަކަށް ވެވޭތޯ ބަލާށެވެ. މަސްތުވާ ތަކެއްޗަކީ މިފަދައިން އެމީހުންގެ އިތުބާރު ގެއްލުވާލާ އެކައްޗެވެ. 

އިތުބާރު ގެއްލުމަކީ ފުރާނަވެސް ގެއްލިދާނެ ކަމެކެވެ. އެހެން ކަމުން އަބަދުވެސް މީހުންގެ އިތުބާރު ލިބޭނޭ ގޮތްގޮތަށް އުޅެވޭތޯ ބަލާށެވެ. ބަހާއި އަމަލާ ސީދާވޭތޯ ބަލާށެވެ. އުޅުމުގައި އަބުރުވެރި، އިތުބާރު ހުރި ދިރިއުޅުމެއް އުޅެވޭތޯ ބަލާށެވެ. ސަމާސާއަށް ނަމަވެސް ދޮގެއް ނުހަދާށޭ ބުނާ ވާހަކައިގައި އެ ބުނާ ފަދައިން މަރުގެ ތުންފަތް މަތީގައި ވެސް އެހީއަށް އެދި ގޮވުމުން، އިތުބާރު ގެއްލިފައިވާ މީހެއްނަމަ، އެ މީހަކަށް އިތުބާރު ކުރުމުގެ ފުރުސަތު އެބަ ކުޑަވެއެވެ. އެހެންކަމުމް އިތުބާރު ގެއްލުމުގެ ކުރިން އިތުބާރު ކުރާ، މީހަކު ކަމުގައި ވަމާހިނގާށެވެ.