ކެންދޫ މަޤާމް ފޮތް - (ފެށުން)

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ 

(فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ) (ބަޤަރާ: 256)

” ފަހެ، ޝައިޠާނާޔަށް ކާފިރުވެ ﷲ އަށް އީމާންވާމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، އެމީހާ، އެންމެ ވަރުގަދަ ޢަޤީދާގައި ހިފަހައްޓައިފިކަން ކަށަވަރެވެ. ނެތި ދިޔުމެއް އެޔަކަށް ނުވެއެވެ. اللَّه އީ، މޮޅަށް އައްސަވާވޮޑިގެންވާ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ފަރާތެވެ." (ބަޤަރާ: 256)

ދިވެހީން، ޖާހިލުކަމުގެ އަނދިރިކަމުގައި ވަނިކޮށް، އިސްލާމްދީނުގެ ނޫރުން ހިދާޔަތު ދެއްވިކަމަށްޓަކައި މާތް ﷲ އަށް ޙަމްދާ ޝުކުރުކުރަމެވެ. ދުނިޔޭގެ ބިމުގައި ވަކި ވަކި، ކުދި ކުދި ރަށްތަކެއްގައި ދިވެހީން އުޅެމުން ދަނިކޮށް، ވަލީވެރިބޭކަލެއްގެ އަފްޕުޅުމަށްޗަށް ރާއްޖެ އިސްލާމް ވެގެން ދިއުމަކީ މިއަދު ކޮންމެ ދިވެއްސަކުވެސް ޝުކުރުވެރިވުން ޙައްޤު، ބޮޑު ނިއުމަތެކެވެ.

މިފޮތަކީ ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވުމުގެ ހާދިސާއާއި ގުޅިގެން، ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގައި ދެކެވޭ ވާހަކައަކާއި އެވާހަކައާއި ގުޅިފައިވާ ބިނާއެއްގެ މަޢުލޫމާތު އެކުލެވޭ ފޮތެކެވެ. މިއީ މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރީ ކެންދޫގައި ދެކެވޭ ތާރީޚީ ވާހަކައެކެވެ. އަދި މިއީ ރާއްޖެ އިސްލާމްވުމާއި ގުޅިގެން ކެންދޫގައި ދެކެވޭ، މި "ޤަދީމީ" ވާހަކަ، މިއަދު ގިނަބައެއްގެ ހަނދާނުގައި ނެތުމާއި އެކު، އެ ވާހަކަ ހަނދުމަކޮށްދިނުމުގެ ބޭނުމުގައި ލިޔެވިފައިވާ ފޮތެކެވެ. އަދި މިއީ ކެންދޫގައި ހުންނަ ކެންދޫ މަޤާމްފުޅުގެ ޙަޤީގަތާއި އެ ބިނާއާއި ބެހޭ ގިނަ މަޢުލޫމާތު އެކުލެވިގެންވާ ފޮތެއްވެސް މެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މިއީ މަޢުލޫމާތު އެންމެ ފުރިހަމަ ފޮތެއްވެސް ނޫނެވެ. އެނގިހުރި މިންވަރަކުން، ހޯދުނު މަޢުލޫމާތެއް މި ފޮތުގައި ހިމަނާލީމެވެ. ކުށްބަހެއް މިފޮތުގައިވާނަމަ އެކަމަށް މަޢާފަށް އެދެމެވެ. އަދި ގަސްތުގައި ބައެއް މަޢުލޫމާތު ނުހިމަނާވެސް ދޫކޮށްލާފައިވާނެއެވެ. އެއީ ކިޔުންތެރިން އަމިއްލަ އަށް މަޤާމްފުޅުގެ މަޢުލޫމާތު ހޯދުމަށް ޝައުގުވެރިކޮށް، ކިޔުންތެރިންނަށް ވެސް ކޮންމެވެސް ޒިންމާއެއް ހަވާލުކުރުމުގެ މަޤުޞަދުގައެވެ!

މި ފޮތް ލިޔުމަށް އަޅުގަނޑަށް ހިތްވަރު ލިބުނީ އަޅުގަނޑުގެ ލޮބުވެތި ކާފަ، އަލް މަރްހޫމް އަލީ ހުސައިންގެ ސާބިތު ހިތްވަރުންނެވެ. މި ފުރުޞަތުގައި ލޮބުވެތި ކާފައަށް ސުވަރުގޭގެ މަތިވެރި ނިއުމަތް މިންވަރުކޮށްދެއްވުން އެދި ދުޢާ ކުރަމެވެ!

މިފޮތުގެ މަޤުޞަދަކީ، ފޮރުވި ފަސްލެވެމުންދާ މި ތާރީޚީ ވާހަކަ، އަލުން ހަނދުމަ ކުރުމާއި އެކު، އަންނާން އޮތް ޖީލުތަކަށް މި ވާހަކަ ފޯރުކޮށްދިނުމެވެ. އަދި މިވާހަކަތަކުން އެތައް ޢިބުރަތްތެރި ފިލާވަޅުތަކެއް ލިބިގަތުމެވެ. މާތް ﷲ އަޅަމެން އެންމެންނީ އަބަދުވެސް ހެޔޮމަގުން ހިނގާ، އެ ގޮތުގެ މަތީގައި ސާބިތުވެ ތިބޭ ބަޔަކު ކަމުގައި ލައްވާށިއެވެ! އާމީން!

. ފެށުން

ދުނިޔޭގެ ތާރީޚަކީ އިއްޔެއަކު މިއަދަކު ލިޔެވެމުން އައި އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އިންސާނާ ދުނިޔޭގެ ބިމުގައި ވަޒަންވެރިވީއްސުރެ މިއަދާ ޖެހެންދެން ތާރީޚަކީ ލިޔެވެމުން އައި އެއްޗެކެވެ. އިއްޔެއާއި މިއަދުގެ ތަފާތަކީ މި ތާރީޚުތައް ލިޔެވެމުން އައިގޮތެވެ. ގަލަމުން ލިޔެގެންނާއި އިންސާނާގެ ހިތުގައި ބިންވަޅުނެގިގެންވެސް ތާރީޚު ލިޔެވިފައި ވެއެވެ.

ކިތަންމެ ކުޑަ އަދި ކިތަންމެ މީސްކޮޅު މަދު ޤައުމެއްކަމުގައި މި ދިވެހިރާއްޖެ ވީނަމަވެސް، މި ރާއްޖެއަކީ މުއްސަނދި ތާރީޚުތަކެއް މިލްކުވެގެންވާ ފަޚުރުވެރި ގައުމެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމް ވުމާއި ގުޅިފައިވާ އެތަކެއް ތާރީޚު ތަކަކާއި މި ކުޑަ ކުޑަ ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިޤުލާލާއި ގުޅިފައިވާ ކިތަންމެ ތާރީޚު ތަކެއްވެއެވެ. ގަލަމުން ލިޔެވިފައިވާ އެތަކެއް ތާރީޚު ތަކަކާއި ހިތްތަކުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ އެތަކެއް ތާރީޚު ތަކެކެވެ.

މި ފޮތުގައި މި އަލިއަޅުވާލަނީ މިދެންނެވި ތާރީޚުތަކުގެ ތެރެއިން ހިތްތަކުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ވަރަށް ޚާއްޞަ ތާރީޚަކަށެވެ. ނުވަތަ ތާރީޚަކާއި ގުޅިފައިވާ ބޭފުޅަކަށެވެ. އެބޭފުޅެއްގެ ތާރީޚީ ވާހަކަތަކަށެވެ. މި ތާރީޚު ޙާއްސަވާ ސަބަބަކީ މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ގައުމުގެ އެންމެ މަތިވެރި ޝިޢާރު ކަމަށްވާ އިސްލާމީ ހިދާޔަތުގެ އަލިކަން މިރާއްޖެއަށް ލިބުނުގޮތާއިމެދު އޮތް ތާރީޚަކަށް ވާތީއެވެ. އާދެ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުތުރުގެ ރަށެއް ކަމަށްވާ މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރީ ކެންދޫއާއި ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވުމާއި ގުޅިފައިވާ ގޮތުގެ ވާހަކައަށެވެ.

މާލެއާއި ގާތްގަނޑަކަށް 133.67 ކިލޯ-މީޓަރު ދުރުގައި އޮންނަ ކެންދޫއަކީ އެރަށުގެ ވަޒަންވެރިންގެ އިތުރުން ބ.ފަރެސް (ބ.ލުންފަރެސް) ފަޅުކޮއްފައި ފޭބި މީހުންވެސް ވަޒަންވެރިވި ރަށެވެ. އެހެންކަމުން ކެންދޫގައި މިހާރު ދިރިއުޅެމުން އެ އަންނަނީ، މި ދެރަށު މަތިފުށުމީހުން އެކުވެގެން އުފެދުނު ދަރިފަސްކޮޅެކެވެ. އާބާދީގައި ގާތްގަނޑަކަށް ތޭރަސަތޭކައެއްހާ މީހުން ދިރިއުޅެމުން އަންމަ މި ރަށަކީ ހީވާގި ދަރިންތަކެއް އެ ފަސްގަނޑަކަށް އުފަން ރަށެކެވެ. މަސްވެރިކަމަށް ޒަމާނުއްސުރެ ބަރޯސާ ވެފައިވާ މިރަށަކީ މިހާރުވެސް މަސްވެރި ރަށެކެވެ. ދިނީ ކަންކަމަށް އަހުލުވެރި ދަރީންތަކެއް އުޅޭ މިރަށަކީ "ބުނެވޭ ގޮތުގައި" ދިވެހިރާއްޖެއިން އެންމެ ފުރަތަމަ އިސްލާމް ވީ ރަށެވެ. އާދެ، ހިތްތަކުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ޚާއްޞަ ތާރީޚެއް ލިބިފައިވާ ރަށެކެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްމީ އެއްވެސް ތާރީޚެއްގައި، ކެންދޫގެ މިތާރީޚު ލިޔެވިފައި ނެތްކަމީ، މި ތާރީޚު އޮޅި ގެއްލިގެން ދިޔަ ސަބަބުކަމުގައި އަޅުގަނޑު ދެކެމެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވީ ކަމަށް "ލިޔެވިފައިވާ" ތާރީޚު ތަކުގައި ވަނީ 02 ރަބީޢުލްއާޚިރު 548 ކަމަށެވެ. އެއީ މީލާދީން 1153 ވަނަ އަހަރެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ރަސްމީ ސިފައެއްގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ރާއްޖެ އިސްލާމް ވި ދުވަސް ފާހަގަ ކުރީ ހިޖްރައިން 1374 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އެއީ މީލާދީން 1942 ގައެވެ.

ހަވާލާ:

• ލޫކަސް ޖަލީލް، (2017). "ރާއްޖެ އިސްލާމްވުމާއި ކެންދޫ މަޤާމް" – ލޫކަސްޖަލީލް.ކޮމް

• ނަސީމާ މުޙައްމަދު، (2012). "ކެންދޫ މަޤާމްފުޅާ ބެހޭ ތާރީހީ ވާހަކަ" – ހަވީރު

• ނާޖިހް ދީދީ، (2018). ޓްވިޓާ ޕޯސްޓް، ނެގީ: (ސޯސް)

• ޓީވީ ސީރީސް، (1993). މުޙައްމަދު ރަސޫލުﷲ

• މުޙައްމަދު ވަޙީދު ނަދްވީ، (2008). "ރާއްޖެ އިސްލާމްވުން"– ފަތްތޫރަ

• އިޔާޒް ނަސީމް، (2012). "ތަބްރޭޒީތަ؟ ބަރްބަރީތަ؟" – ފަންވަތް

• ލައިޝާ އާދަމް، (2018). "ރާއްޖެ އިސްލާމްވި ދުވަސް" – ރާއްޖެ އެމްވީ

• މާހިދު މުޙައްމަދު، (2013). "މާތްﷲ ގެ ވަލީވެރިންނާއި އެބޭކަމުންގެ ކަރާމާތްތައް" – މެޕްސް އިންޓަނޭޝަނަލް ހައި

• ހުސައިން ޝާކިރު މުޙައްމަދު. "މާލޭގެމިސްކިތްތައް"

• މުޙައްމަދު އިބްރާހީމް ލުތުފީ، (1991). "އިބުނުބަތޫޠާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި" – މަލަސް (32)

• އައްބާސް އިބްރާހީމް، (1998). "ދިވެހީންގެ ބަސް" – ދިވެހިބާއި ތާރީޚަށް ހިދުމަތްކުރާ ގައުމީ މަރުކަޒު

• ކެންދޫގެ އިސްރަށްވެހީންނާއި "ހަރު" ބޭބޭފުޅުންގެ ބަސްތައް

• އަލިފުށީ އިސްރަށްވެހިންގެ ވާހަކަތައް

• ކެންދޫ، ދާއިރާގޭ މަމްނޫން ޒާކިރު، ކެންދޫ މަޤާމްފުޅާ ގުޅޭގޮތުން އެއްކޮށް ޖަމާކޮށްފައިވާ ބައެއް މަޢުލޫމާތުތައް

• ކެންދޫ ކައުންސިލް އިދާރާ

• ރާއްޖެތެރޭގައި ހުރި ޒިޔާރަތްތަކާއި ބެހޭ މަޢުލޫމާތު ފޯމު – ކެންދޫ ރަށު އޮފީސް -1985

• މަޤާމްފުޅު ރިކޯރޑްސް – ކެންދޫ ކައުންސިލް

• Athena.T. (2015). Fish Salting in the North west Maghreb in Antiquity

• Barbari History, Family Crest & Coats of Arms.(n.d).House Of Names. Retrieved from https://www.houseofnames.com/barbari-family-crest

• Sayfullah. (n.d). How did Maldives islands inhabitants became Muslim?AlSunna. Retrieved from https://www.alsunna.org/forum/index.php?topic/=1414.0

• Ibn Batutta, Travels in Asia and Africa 1325-1354. Tr. and ed. H. A. R. Gibb (London: Broadway House, 1929)

• N.d. (2018). History of Religion in Morocco. NaturallyMorocco. Retrieved from https://www.naturallymorocco.co.uk/about-us/morocco-travel-blog/islam-in-morocco-history-of-relegion.html

• Byzantine. E. (2015). Trade language and Lingua Franca. Byzantineemphoria. Retrieved from https://byzantinemphora.com/trade-language/

• Ivan.T. (n.d) Reputation and Coalitions in Medieval Trade. Todorbozhinov. Retrieved from https://todorbozhinov.com/ivantabakov/?p=720

• Maghreb Region, north Africa. Britannica. Retrieved from https://www.britannica.com/place/maghreb

• Andre’.W. (2002). From the Mediterranean to the Indian Ocean. University of Wisconsin. “Comparative Studies in Society and History”. Vol 44. Pp 416-445.