އަރަބި ބަހުގައި ޖިހާދުގެ މާނައަކީ، ބުރަ އުފުލުމެވެ. މިގޮތުން، އިސްލާމްދީނުގައި ޖިހާދު ބެހެނީ، ދެ ބަޔަކަށެވެ. ފުރަތަމައީ، ނަފްސުގެ ޖިހާދެވެ. ދެވަނައީ "ހުއްދަ ހަނގުރާމަ" އިގެ މާނައިގައި އައިސްފައިވާ ޖިހާދެވެ. ފުރަތަމަ ބާވަތަށް އެންމެ ބޮޑު ޖިހާދުއޭ ކިޔެއެވެ. އެއީ އޭގެ މަގްސަދަކީ، އިންސާނާގެ ނަފްސުގައިވާ ނުބައި އެދުންތަކާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަކޮށް، ހަވާނަފްސުގެ މައްޗަށް ގަދަވެގަނެ، އެ ނަފްސުގައި އުފެދިފައިވާ ނޭދެވޭ ހުރިހާ ސިފަތަކުން އެ ނަފްސު ޠާހިރުކޮށް، ސާފުކުރުން ކަމަށް ވާތީ އެވެ.

އިސްލާމްދީން ހުއްދަކޮށްފައިވާ ޖިހާދުގެ ދެވަނަ ބާވަތްކަމުގައިވާ "ހުއްދަ ހަނގުރާމަ" އަކީ ދިފާޢީ ހަނގުރާމައެކެވެ. އޭގެ މަގްސަދަކީ، ހަމައެކަނި ދުޝްމަނުންގެ އަނިޔާވެރިކަމަށް ރައްދުދީ، މުސްލިމުން ހިމާޔަތްކުރުމެވެ. މިކަން، މުސްލިމުން ޖިހާދު ކުރުމަށް ﷲ އިޒުނަ ދެއްވި އާޔަތްތައް ކަމުގައިވާ އަލް-ހައްޖު ސޫރަތުގެ 39، ބަޤަރާ ސޫރަތުގެ 190،194 މި އާޔަތްތަކުގެ ސަރީހަ ނައްސުން ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގެން އެބައޮތެވެ.

އިސްލާމްދީނުގައި ޖިހާދަކީ، މި ދެންނެވި ގޮތުގެމަތިން ކުރެވޭ ދިފާއީ ހަނގުރާމަ ކަމުގައިވާއިރު، އެކަމަކީ ހަމައެކަނި ހަތިޔާރު އަޅައިގެން ހަނގުރާމަކުރުމެއް ނޫނެވެ. ދިފާއީ ހަނގުރާމަ، ތިމާގެ މުދަލުންނާއި، ނަފްސުންނާއި، ވިސްނުމުންނާއި، އަދި މިނޫނަސް އަނިޔާވެރިކަން ރައްދުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ ވަސީލަތްތަކުން ކުރެވިދާނެ އެވެ. އޭގެ ބޭނުމަކީ އިސްލާމީ މުޖުތަމައު ހިމާޔަތްކޮށް، އިސްލާމީ އަޤީދާ ދިފާއުކޮށް ރައްކާތެރި ކުރުމެވެ. އެބަޔަކު ގަބޫލުކުރާ އަޤީދާ އާއި، އެބައެއްގެ ޤައުމު ދިފާއު ކުރުމަކީ، ކޮންމެ ޤައުމަކަށްވެސް ލިބިފައިވާ ހައްގެކެވެ. މިޒަމާނުގެ ބައިނަލްއަގުވާމީ މުއާހަދާތައްވެސް އެކަންވަނީ ކަށަވަރުކޮށްދީފައެވެ.

މިއިން އެނގެނީ، އިސްލާމްދީނުގައި ޖިހާދު އޮތީ އަދުއްވުން އެ ހީކުރާގޮތަކަށް ނޫންކަމެވެ. އިސްލާމްދީން މުސްލިމުންނަށް އަބަދުވެސް ގޮވާލާފައިވަނީ، ޣައިރު މުސްލިމުންނާއެކުވެސް އަމާންކަމާއި ސުލްހަ މުސްލިމުންނާއެކުވެސް އަމާންކަމާއި ސުލްހަ މަސަލަސްކަމާއެކު ދިރިއުޅުމަށެވެ. އަދި އެމީހުން މުސްލިމުންނަށް އަނިޔާވެރިނުވާހާ ހިނދަކު، އެމީހުންނާއެކުވެސް ރިވެތިގޮތުގައި މުއާމަލާތްކޮށް، އިންސާނީ އެކުވެރިކަމުގެ ގުޅުންތައް އުފެއްދުމަށެވެ. އަދި މިގޮތުން މުއާމަލާތް ކުރާއިރު ވެސް އަދުލުވެރިކަމާއި އިހްސާންތެރިކަމުގެ ހިޔާރުކުރުމަށެވެ. މިކަމަށް އިޝާރަތް ކުރައްވައި، އަލް-މުމްތަހަނާ ސޫރަތުގެ 8 ވަނަ އާޔަތުގައި ވަހީކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅުން އެނގެނީ، މުސްލިމުންނާ ހަނގުރާމަނުކުރާ، އަދި އެމީހުންނަށް އަނިޔާނުކުރާ މުޝްރިކުންނާ އެކުވެސް އަދުލުވެރިގޮތުގައި ރީތި މުއާމަލާތް ކުރަންޖެހޭ ކަމެވެ.

މިއިން އެނގި ހާމަވެގެންދާ ހަޤީޤަތަކީ، އިސްލާމްދީނަކީ، އެއްވެސް ހާލެއްގައި ޓެރަރިޒަމާއި ހައްދު ފަހަނައަޅައި ދިއުމާއި، އަނިޔާވެރިވުމަށް މަގުފަހިކޮށްދޭ ދީނެއް ނޫންކަމާއި، އެދީނުގެ ހުރިހާ ތައުލީމުތަކެއް އައިސްފައިވަނީ އޯގާވެރިކަމާއި އަމަންއަމާންކަން ފަތުރައި، އިންސާނާ އަށް އުފަލާއި ހިތްހަމަޖެހުން ގެނައުމަށް ކަމެވެ.

 

("އިސްލާމްދީނަކީ، ސުލްހަ މަސަލަސްކަމުގެ ދީނެވެ." – އާދަމް މުޙައްމަދު ޢަބްދުﷲ – ދީނުގެމަގު، އަހަރު 18، އަދަދު 14، ޞަފްހާ 3، 23 އޭޕްރީލް 2004)