މަންމައަކީ ދިރިއުޅުމުގެ އެންމެ އަސާސީ އެއް ބަހާއެވެ. މަންމައެއް ދުނިޔެއާ ވަކިވުމުން، ހިތަށް ގެނެސްދޭ ފަޅުކަން ބަޔާންކުރަން ދަތިވާނެއެވެ. އެއީ ހަށިގަނޑުން ބައެއް ބުރިވެގެން ވަކިވެގެން ދިއުމާ އެއްފަދަ ކަމެކެވެ. މިއީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ފަރާތުން އަންނަ އިމްތިޙާނެއް ކަމުގައި ވުމާއެކު، ދުނިޔެއަކީ ވަގުތީ ތަނެއްކަމާއި، އާޚިރަތަކީ ދާއިމީ ތަނެއްކަން ހަނދާންކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. މި ލިޔުމުގައި، މި ހިތާމައާ ކުރިމަތިލާނެ ގޮތްތަކާއި، އިސްލާމީ ތަޢުލީމާ އެއްގޮތަށް މަންމައަށް ހެޔޮ ދުޢާކޮށް، އުންމީދާއެކު އުޅޭނެ ގޮތްތަކާމެދު އަލިއަޅުވާލާނަމެވެ.
އިސްލާމްދީނުގައި މަންމައަށް ދެއްވާފައިވާ މަޤާމަކީ އެހެން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ދެއްވާފައިނުވާ މަތިވެރި މަޤާމެކެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ރަސޫލު ﷲ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ ހަދީޘްފުޅުތަކުން މިކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް ގިނަގިނައިން އަންގަވާފައިވާއިރު، އަދި ނަބިއްޔާގެ ސުންނަތުން ވަނީ އެކަން އިތުރަށް ބާރުވެރިކޮށްދީފައެވެ. ސުވަރުގެވަނީ މަންމައިންގެ ފައިތިލަ ދަށުގައޭ ބުނާ ބުނުމަކީ އަބަދުމެ އަހަރެމެން އަޑުއަހާ އުޅޭ ބުނުމެކެވެ. މިއީ މަންމައަށް ޚިދުމަތްކުރުމުގެ މަތިވެރިކަން ހާމަކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. މަންމައަކީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ރަޙްމަތާއި ކުލުނުގެ ނިޝާނެކެވެ. އެކަމަނާގެ ހިތުގައިވާ ލޯތްބާއި ކުލުނަކީ ކާއިނާތުގައިވެސް އެފަދަ ދެވަނައެއްނުވާ ލޯތްބަކާއި ކުލުނެކެވެ.
މަންމައެއް ދުނިޔެއާ ވަކިވުމުން ކުރާ ހިތާމައަކީ ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް ކުރިމަތިވާނެ ކަމެކެވެ. އެ މޫނުމަތީގެ ހިނިތުންވުމާއި، އެ އަޑާއި، އެ ފުރާނައިގެ އިހުސާސް ނެތުމުން ލިބޭ ހިތްދަތިކަމަކީ ހިތް ފޫދުއްވާލާ ކަމެކެވެ. މަންމައެއްގެ ދުޢާތަކާއި، އެކަމަނާގެ މީރުވަހާއި، އެ ސިފަ ކުޑަކޮށް ނަމަވެސް ފެނިލުމަށް ނުހަނު އެދެވެއެވެ. ހިތާމަކުރުމަކީ ތަބީޢީ ކަމެކެވެ. ނަބީބޭކަލުންނަށްވެސް ހިތާމަ ކުރެއްވުނުކަން ވަނީ ސާބިތުވެފައެވެ. މިސާލަކަށް، ޔޫސުފްގެފާނު ގެއްލިވަޑައިގަތުމުން އެކަލޭގެފާނުގެ ބައްޕާފުޅު ޔަޢުޤޫބުގެފާނު ނުހަނު ކީރިތިކުރައްވާ ހިތާމަކުރެއްވިކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންވެފައިވެއެވެ.
މަންމަ ދުނިޔެއާ ވަކިވުމުން އެކަމަނާއަށް ހެޔޮދުޢާކޮށް ހަނދާން އައުކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށްވާ ވާޖިބެކެވެ. އެކަމަނާގެ ނަމުގައި ސަދަޤާތު ޖާރިޔާ ކުރުމަކީ އެންމެ ބޮޑު އެއް ހެޔޮކަމެވެ. މިސާލަކަށް ފެންވަޅެއް ހަދައިދިނުން، ޤުރުއާން ހަދިޔާކުރުން، ނުވަތަ ނިކަމެތިންނަށް ކާންދިނުންފަދަ ކަންކަމެވެ. އަދި ގަވާއިދުން އެކަމަނާއަށް ދުޢާ ކުރުން މަތިން ހަނދާންކުރަންވާނެއެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ވާރިދުވެފައިވާ ފަދައިން: "رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ" (އޭ ހައްދަވާ ބޮޑުކުރެއްވި ރަސްކަލާކޯއެވެ! އަހަރެންނަށާއި އަހަރެންގެ މައިންބަފައިންނަށް ފާފަފުއްސަވާނދޭވެ!) (ސޫރަތުލް އިސްރާ 17:24).
ހިތާމަޔާއި ހިތްދަތިކަން އިތުރު އަޅުކަމަކަށް ބަދަލުކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުރެވިދާނެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ކަމެކެވެ. ﷲ އަށް ގާތްވުމަށް މަސައްކަތްކޮށް، ދުނިޔޭގެ ވަގުތީ މިޒާޖާއި، އާޚިރަތުގެ ދާއިމީ ކަމަށް ވިސްނުން މުހިއްމެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އަންގަވާފައިވާ ފަދައިން ކެތްތެރިކަމާއި ﷲ އަށް ވަކީލުކުރުން އެއީ ދިރިއުޅުމުގެ ބާބެއް ކަމުގައި ހެދުން ލާޒިމެވެ. ހިތާމައެއް ލިބޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު ﷲ އަށް ތިމާގެ ކަންކަން ހުށަހަޅާ، އެކަލާނގެއަށް ބަރޯސާވެ، އަޅުކަމަށް އިތުރަށް ސަމާލުކަން ދިނުމުން ހިތަށް ހަމަޖެހުން ލިބޭނެއެވެ.
މަންމައަކު ދުނިޔޭގައި ނެތް ނަމަވެސް، ޞާލިޙު އަޅުންނަށް ސުވަރުގޭގައި އަލުން ބައްދަލުވާނެ ކަމުގެ އުންމީދު އިސްލާމްދީން ދައްކައެވެ. ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތަކުން އެނގޭގޮތުގައި ﷲ ގެ ރަޙްމަތުން ސުވަރުގޭގައި އާއިލާތައް އެއްކުރައްވާނެއެވެ. އެކަލާނގެ ހެޔޮ ރަޙްމަތުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މައިންބަފައިންނާއި، އަނބިދަރިންނާއި، ދަރިފަސްކޮޅު، ޞާލިޙު ބަޔަކު ކަމުގައިވާނަމަ، އެއްކުރައްވާނެއެވެ. މި އުންމީދަކީ ހިތާމަޔާ ކުރިމަތިލާން ދަސްކޮަސްދޭ އެއްޗެކެވެ. މަންމައަށް އިޙްތިރާމްކޮށް، އަލުން އެކަމަނާއާ ބައްދަލުވުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން ޞާލިޙު ދިރިއުޅުމެއް އުޅެންވާނެއެވެ.
މަންމަ ދުނިޔޭގައި ނެތް ނަމަވެސް، އެކަމަނާ ދޫކުރައްވާފައިވާ އަގުތަކާއި، ދުޢާތަކާއި، ލޯބި އަދިވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ހަޔާތުގައި ދެމިއޮވެއެވެ. އެކަމަނާގެ ނަސޭހަތްތަކުން އަދިވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަގުދައްކައެވެ. ހަމަގައިމުވެސް، މަންމައެއްގެ ލޯތްބަކީ ދުވަހަކުވެސް ނިމިގެން ނުދާނެ ލޯތްބެކެވެ.
އޭ ﷲ! އަޅުގަނޑުމެންގެ މަންމައިންގެ ފާފަފުއްސަވާނދޭވެ! އެކަމަނާގެ ދަރަޖަ ސުވަރުގޭގައި މަތިވެރިކުރައްވާނދޭވެ! އަދި އިބަ އިލާހުގެ ރަޙްމަތުން އަޅުގަނޑުމެން އެކުގައި ލައްވާނދޭވެ! އާމީން.