މަދަރުސާ ކުދިންގެ މަދަރުސީ ދައުރު ނިންމާލުމުގެ ކުރިން އެކުދިން އެތައް ފިލާވަޅަކާއި އެތައް ދަރުސްތަކެއް ލިބިގަންނާނެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި އިބުރަތުން ފުރިގެންވާ އެތައް ވާހަކަތަކެއްވެސް ދަސްކުރާނެއެވެ. އަދުގެ ޒުވާން ޖީލުގެ ގިނަ ބަޔަކު ދަންނާނޭ މިފަދަ މަޝްހޫރު އެއް ވާހަކައަކީ ވައްކަން ނުކުރިޔަސް ޒިލޭބީ ކެވިދާނޭ، މިވާހަކައެވެ. މިއީ ދިރިއުޅުމުގައި ވަރަށްބޮޑު އިބުރަތެއް ދަސްކޮށްދޭ ވާހަކައެކެވެ. އަހި ހާއްސަކޮށް އަދުގެ މި ޒަމާނުގައި މި ވާހަކައިން އިބުރަތް ލިބިގަތުން މާ އައުލާކަން ބޮޑެވެ.

ވައްކަން ނުކުރިޔަސް ޒިލޭބީ ކެވިދާނޭ ބުނާ މި ވާހަކައިގައި ބުނަނީ މީހަކު ޒިލޭބީއެއްކާން ވައްކަން ކުރާ ވާހަކައެކެވެ. އަދި އިބުރަތަކަށް ލިބިދެނީ ވައްކަން ނުކުރިޔަސް ނުވަތަ ގޯސްކަމެއް ނުކުރިޔަސް ނުވަތަ ގޯސް މަގަކުން ނުހިނގިޔަސް ތިމާ ބޭނުންވާ ކަންތައް ހާސިލުކުރެވޭނޭ ކަމުގެ އިބުރަތެވެ.

އަދުގެ މި ކާރޫބާރޫ ބޮޑު ދިރިއުޅުމުގައި ފައިސާއަކީ އެންމެ އަސާސީ އެކަތި ކަމުގައި ވެއްޖެއެވެ. އެ ފައިސާ ހޯދުމުގައި ހުރިހާ އިންސާނުން ދާ އޮހޮރުވާއިރު އޭގެއަގުވެސް އެހާ މައްޗެވެ. މިޒަމާނުގައި ފައިސާހުރެއްޖެ މީހަކީ ދުނިޔޭގައި ބާއްޖަވެރިއެއް ކަމަށް ދެކޭ މީހުންވެސް އަމުދަކުން މަދެއް ނުވާނެއެވެ. ކަން މިހެން ހުރުމާއެކު ކޮންމެ މީހެއްވެސް އިސްވެ ދެންނެވުނު "ބާއްޖަވެރިކަން" ލިބިގަތުމަށް ފައިސާ ހޯދުމުގައި އަވަދިނެތި އުޅެއެވެ. ނަމަވެސް ހިތާމަ އަކީ އެ "ބާއްޖަވެރިކަން" ހޯދުމަށް ވައްކަން ކުރެވޭ މަންޒަފު ފެންނާތީއެވެ.

ޖުމުލަކޮށް ދަންނަވާނަމަ ކޮންމެ މީހަކީވެސް ހަރުދަނާ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ނުވަތަ ކުރާނޭ ނުވަތަ ކުރަން ޖެހޭނޭ މީހެކެވެ. އެގޮތުން ކޮންމެ މީހެއްވެސް އޭނާގެ ވަޒީފާގައި ހޭދަކުރާ ވަގުތުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އަދި އެއީ ކޮން ދަރަޖައެއްގެ ވަޒީފާއެއްތޯ ބަލާ އެމީހަކަށް އެކަށީގެންވާ މުސާރައެއް ދެއެވެ. މި މުސާރައަކީ އޭނާ، އޭނާގެ ހަޔާތުގައި "ބާއްޖަވެރިކަމުގެ" ކުލަ ޖައްސާން ލިބޭ ފައިސާއެވެ. އިސްވެ ދެންނެވުނުފަދައިން މި މުސާރަކޮޅުގެ އަދަދު މަދުކަމުގެ ޝަކުވާ ބައެއްމީހުންގެ ހިތުގައި ކުރެވި ވައްކަން ކުރެވޭ މަންޒަރު ފެނެއެވެ. އާދޭހެވެ! ފައިސާ ހޯދުމުގައި ކޮންމެވެސް ނުބައި މަގެއް އިހްތިޔާރު ކުރެވޭތަން އާދެއެވެ. މިއީ ހިތާމަ ހުރި ކަމެކެވެ. މިއީ އެކަމަކާއި އަހަރެމެން ހެޔޮވިސްނޭ އިންސާނުން ދުރުވެގަންނަން ޖެހޭނޭ ހުތުރު ކަމެކެވެ.

ބައެއްމީހުން ކުރަނީ ވައްކަމެވެ. އަނެއްބައި މީހުން ހަދަނީ ދޮގެވެ. އަނެއްބަޔަކު ވަނީ ހިޔާނާތެވެ. ދެންތިބިބަޔަކު އޮޅުވާލައެވެ. ދެންވެސް ތިބި މީހުން ހަދަނީ ކޮރަޕްޝަނެވެ. މިފަދަ ކޮންމެވެސް ވިޔާނުދާ ހަރަކާތެއްގެ ތެރެއަށް އިންސާނާ ވެއްޓިގަންނަނީ "ބާއްޖަވެރިކަން" ހޯދުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ހޯދުމުގެ ނިޔަތުގައެވެ. މިއީ މިއަދުގެ މުޖުތަމައުގައި ވަރަށްވެސް ގަދަޔަށް ވަކި ހިއްޕާލާފައިވާ ނުބައި ޝައިޠާނީ އަމަލެކެވެ.

މިފަދަ އަމަލުތައް ހިންގާ ފަރާތްތަކުން ވިސްނާންވީ ކަމަކީ ނުވަތަ ހަނދާންކުރަންވީ ވާހައަކީ، އެބުނާ ޒިލޭބީގެ ވާހަކައެވެ. އާދޭހެވެ! ގޯސްމަގަކުން ނުހިނގިޔަސް، ހިޔާނާތެއް، މަކަރެއް އަދި ދޮގެއް ނުހެދިޔަސް ތިޔަބުނާ ނުވަތަ ބޭނުންވާ "ބާއްޖަވެރިކަން" ލިބޭނެއެވެ. އެކަމުގައި އެކި އިންސާނުންގެ ވަގުތު ތަފާތު ވެދާނެއެވެ. އެކަމުގައި ޝަކުވާނުކޮށް ކެތްތެރިވެއްޖެ ކޮންމެ މީހަކަށް ހަގީގީ ބާއްޖަވެރިކަން ލިބޭނޭކަމާއިމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ. ހަނދާން ކޮށްލާށެވެ! ވިސްނާލާށެވެ! ވައްކަން ނުކުރިޔަސް ޒިލޭބީ ކެވިދާނެއެވެ!