އިންސާނުންނަކީ ޖަނަވާރުންނާއި ހިލާފަށް، ބުއްދިއާއި ވިސްނުމާއި، ވިސްނުމުގެ މައްޗަށް މަޢުރިފާކުރުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ މަހުލޫގުންތަކެކެވެ. ކަން އޮތީ މިހެން ނަމަވެސް، ބައެއް މީހުން ބުނާތީ އިވެއެވެ. "ހައިވާނުން ޖަމާއަތް ޖަމާއަތަށް އެކުގައި އުޅުނަސް މި އިންސާނުންނަކަަށް އެހެނެއް ނޫޅެވޭއެވެ." އާދޭހެވެ! މި ޖުމުލައަކީ އާދައިގެ ޖުމުލައެއް ނަމަވެސް މިކަމުގެ މައްޗަށް ވިސްނާލުމުން ކޮންމެވެސް ޝަކުވާތަކެއް ހިތު ތެރޭގައި ދައުރުވެއެވެ. ހައިވާނުން ޖަމާއަތް ހަދައިގެން އުޅޭމަންޒަރުތައް ސިފަވެއެވެ. އެއްގަމާއި ކަނޑުގައެވެ.

ޖައްވުގައި ދޫނި ބައިގަނޑުތަކެވެ. އެއްގަމުގައި އެކި ކަހަލަ ޖަނަވާރުން ބައި ހަދައިގެންނެވެ. މޫދުގައި އެކި ވައްތަރުގެ މަސް، ޖަމާއަތް ހަދައިގެންނެވެ. ހައިވާނުންގެ މިއިން ކޮންމެ ޖަމާއަތަކަށްވެސް ނުރައްކާކުރުވާ އެތައް ކަމެއް ވެއެވެ. ދޫނި ޝިކާރަތަ ކުރާ އެހެން ޖަނަވާރުން ތަކެވެ. އެއްގަމު ޖަނަވާރުން ޝިކާރަ ކުރާ އެއްގަމު އެހެން ޖަނަވާރުންނެވެ. މޫދުގައި އުޅޭ މަސްމަހާމެހި ޝިކާރަ ކުރާ އެހެން މަސްމަހާ މެއްސެވެ. މީގެ އިތުރުން މިއިން ކޮންމެ ޖަމާއަތަކަށްވެސް އިންސާނުންގެ ނުރައްކާވެސް އޮވެއެވެ. އެ ޖަމާއަތެއް ރޫޅި ބައިބައިވާން ބޭނުންވާ ހުރިހާ ހަމަލާއެއް އެ ހައިވާނުންގެ ޖަމާއަތްތަކަށް އަމާޒުވަމުން ދެއެވެ.

ހައިވާނުންގެ ޖަމާއަތްތަކުގައި އޮންނަ ބަދަހި ކަމަކީ އަޖައިބެއްކަހަލަ ބަދަހި ކަމެކެވެ. އެ ޖަމާއަތްތަކަށް އިންސާނުންނާ އަދި އެހެން ފަރާތަކުންވެސް އެތައް ދުއްތުރާއަކާއި އަނިޔާއަކާއި ގެއްލުމެއް ދިން ނަމަވެސް، އެ ޖަމާއަތްތައް ބަދަހިކަމާއި އެކު ދެމިތިބެއެވެ. ސާބިތު ކަމާއިއެކު ކުރިއަށް ދެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބަކަށް ވަނީ ހައިވާނުންގެ ޖަމާއަތްތަކުގައި ތަރުތީބުވެ ހިނގާ އެ ތަކެތީގެ ގާނޫނެއް ނުވުމެވެ. ތަންފީޒު ކުރަންޖެހޭ ހުކުމްތަކެއް، ލިބިދޭންޖެހޭ ތަރައްގީއެއް ތަމައްދުނެއް ނުވާތީއެވެ.

އާދޭހެވެ! އިންސާނުންގެ ޖަމާއަތްތަކުގައި ހަލަބޮލިކަމާއި ބައިބަވުން އުފައްދާ އެއް ކަމަކީ އިންސާނުންގެ ތެރޭގައި އޮންނަ ގަވައިދުތަކާއި އުސޫލުތަކާއި ގަނޫނުތަކެވެ. އެ ތަކެތީގެ ހުކުމްތަކުގައި އިންސާނުން ހިޔާލުތަފާތުވާ ތަފާތު ވުމަކީ ޖަމާއަތްތައް ބައިބައިވެ ރޫޅިދާ ކަންކަމެވެ. ނަމަވެސް އަހަރެމެން މުސްލިމުންނަށް އެފަދައިން ބައިބައިވެ ޖަމާއަތްތަކުގެ ބަދަހިކަން ނަގާލެވެން އެބަ އޮތް ހެއްޔެވެ؟ އިންސާނިއްޔަތައް އިންސާނުންގެ ހުރިހާ ކަމެއްގެ ހައްލާއި ހުކުމް ބަޔާންކޮށްދެނީ މުސްލިމުން ގެ ދުސްތޫރު ކަމުގައިވާ ކީރިތި ޤުރުއާނުންނެވެ. އެ ފޮތުގައި އެއް ކަމަކަށް ތަފާތު ހުކުމްތަކެއް ނުވެއެވެ. ހިޔާލު ތަފާތުވާން ޖެހޭ ތަނެއް އެފޮތަކު ނެތެވެ. ހިޔާލު ތަފާތުވެ ބަހުސް ކުރަން ޖެހޭ ޖާގައެއް އެފޮތަކުން ނުލިބޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އަހަރެމެން އިންސާނުން އަމިއްލަ އަަށް ހަދާ ގާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތަކުގެ ސަބަބުން ހިޔާލުތަފާތުވުންތަކަށް ޖާގަ ދެވެއެވެ.

އިންސާނާއަކީ ބޮޑާ މީހެކެވެ. ދޫދިނުން މަދު މީހެކެވެ. މިއީވެސް ބައިބަވުމަށް ޖާގަ ދޭ ކަމެކެވެ. ވިސްނުމާ ބުއްދި އިސްކުރާނަމަ މިހިރަ މިހިރަ ކަންކަމުން ހައްލު އިންސާނާއަށް ހޯދުނީހެވެ. ނަމަވެސް އިންސާނާ ވިސްނާކަށް ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ. ހައިވާނުން ފަދައިން ލައިގެންހާ ގޮތަކަށް އުޅުމުގެ އާދަ އަށަގަންނަން ފަށައިފިއެވެ. ހައިވާނުންގެ ދަރަޖައަށް ވެއްޓޭ އިންސާނުން މަދެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެހެނަސް ހައިވާނުންގެ އެ ބަދަހިކަމެއް މިބައިމީހުންގެ ކިބަޔަކުވެސް ނުމެ ހުރެއެވެ. 

އިސްކުރަންވީ ބުއްދިއެވެ. ވިސްނުމެވެ. ގާނޫނަކަށް ހަދަންވީ ކީރިތި ޤުރުއާނެވެ. ހިޔާލު ތަފާތުވާން ވީ ހުކުމެއް އެއަކު ނުވެއެވެ. ހަމަ ޖެހުން ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައިވާ ހުކުމްތައް ތަންފީޒު ކުރެވިގެންނެވެ. ސާފު އިސްލާމީ ޝަރީއަތް ގާއިމު ކުރެވިގެންނެވެ.