ކެއިންބުއިމާ ބެހޭ ދިރާސާތައް ކުރައްވާ ބޭފުޅުންނާއި ޑޮކްޓަރުން އެއްބަސްވެ ވަޑައިގަންނަވާ ކަމެއް އޮވެއެވެ. އެއީ އިންސާނަކު ކާނާގެ ގޮތުގައި ހަށިގަނޑަށް އެތެރެކުރާ އެއްޗެއްގެ އަސަރު އޭނާގެ ޖިސްމާނީ ޙާލަތަށާއި ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމަށް ކުރާނޭ ކަމެވެ. ތެޔޮ ފަދަ ބައެއް ތަކެތި މާ ގިނައިން ކެއުމުން ސަރުބީގެ އުނދަގުލާއި ފަލަވުން ފަދަ ކަންކަމާ ކުރިމަތިލާންޖެހެއެވެ. ހަކުރު ގިނައިން ކެއުމުން ހަކުރުބަލީގެ ޙާލަތަށް މީހާ ވެއްޓިދެއެވެ. ތަރުކާރީ އާއި މޭވާ ފަދަ ހެޔޮ ތަކެތި ކެއުމުން، ހަށިގަނޑު ރަނގަޅުވެ މީހާގެ ޖިސްމާނީ ޞިއްޙަތު ހެޔޮގޮތުގައި ދެމިހުރުމަށް ނިކަން ބޮޑު ބާރަކަށް ވެއެވެ.

ސިކުނޑިއާ މެދުގައި ވެސް އޮތީ މިގޮތެވެ. އެ ސިކުނޑީގެ "ކާނާއެއް" ގެ ގޮތުގައި އެއަށްދޭ އެއްޗެއްގެ އަސަރު މީހާގެ ކިބައިން ފެންނާނެ އެވެ. ސިކުނޑި އަކީ މީހާގެ ފިކުރާއި ޢަޤުލާއި ވިސްނުމުގެ މަރުކަޒު ކަމުގައިވާތީ، "ސިކުނޑީގެ ކާނާ" ގެ ބާވަތުން މީހާއަށް ކުރާ އަސަރު ފެންނާނީ މީހާގެ ފިކުރާއި ވިސްނުމުންނެވެ. ކަންކަމާ މެދު ދެކޭ ގޮތްތަކާއި ގެންގުޅޭ ނަޒަރިއްޔާތަކުންނެވެ. ސިކުނޑިއަށް ނުވަތަ ބުއްދިއަށް އަޅުގަނޑުމެން ދޭ "ކާނާ" އަކީ ހެޔޮ އަދި ރަނގަޅު ތަކެތި ކަމުގައި ވެއްޖައިމުން، މީހާގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރާއި އުޅުންތަކާއި ގުޅުންތަކުން އެކަން ފެންނާނެ އެވެ. މީހާގެ ވާހަކަތަކާއި ޢަމަލުތަކުން އެ ހެޔޮކަން ފެންނާނެ އެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް، މީހެއްގެ ސިކުނޑިއަށް ނުވަތަ ބުއްދިއަށް ދެވޭ "ކާނާ" އަކީ ގޯސް އަދި ނުބައި ތަކެތި ކަމުގައި ވެއްޖައިމުން، މީހާގެ ފިކުރާއި ވިސްނުން ފަސާދަ ވެދެއެވެ. މީހާގެ ބަހާއި ޢަމަލު ކަތި ވެދެއެވެ.

ސިކުނޑިއަށް ނުވަތަ ބުއްދިއަށް ދެވޭ ކާނާ އަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ އޭގެތެރެއިން ހެޔޮ ތަކެއްޗަކީ އަދި ގޯސް ތަކެއްޗަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟

މި ސުވާލަށް ޝާމިލު އަދި ފުރިހަމަ ޖަވާބެއް ދެވޭނީ ލައްކަ ގިނަ ވާހަކަ ދައްކައިގެންނެވެ. ނިކަން ޚުލާޞާ ގޮތެއްގައި އެއްޗެއް ކިޔަމާ ހިންގަވާށެވެ! މީހެއްގެ ވަށައިގެން އުޅޭ އެކިއެކި މީހުންގެ ފަރާތުން އޭނާ އަށް ފެންނަ ނަމޫނާ އަކީ ސިކުނޑީގެ ކާނާ އެވެ. އާދޭހެވެ! މައިންބަފައިންނާއި މުދައްރިސުންނާއި ވެރީންނާއި އަވަށްޓެރީންނާއި އެކުވެރީން ދައްކާ ނަމޫނާ އެވެ. ކިޔާ ވާހަކަތަކާއި މަޒުމޫނުތަކާއި މަދަރުސާގައި އުނގެނޭ ފޮތްތަކާއި މީޑިއާއިން ފެންނަ ލިޔުންތަކެވެ. މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ގޮތުން ބަލާ ފިލްމުތަކާއި އެކިއެކި މަޢުލޫމާތު ހޯދުމުގެ ގޮތުން ބަލާ ޑޮކިއުމެންޓްރީތަކާއި ޤައުމީ ޓީވީ ފަދަ މަންސަތަކުން ފެންނަ އެކިއެކި ޕްރޮގްރާމްތަކެވެ. މި ހުރިހައި އެއްޗެއްސަކީ ވެސް އެ އެއްޗެއް އިސްތިޢުމާލުކުރާ މީހެއްގެ ސިކުނޑިއަށް "ކާންދޭ" އެއްޗެއްސެވެ. އެ އެއްޗެތީގައި ހިމެނޭ އެއްޗެއްގެ އަސަރު މީހާގެ ސިކުނޑި އާއި ބުއްދިއަށް ކުރާނެ އެވެ. އެއި ހެޔޮތަކެތި ކަމުގައި ވެއްޖައިމުން، ހެޔޮ އަސަރެވެ. އެއީ ނުބައި ތަކެތި ކަމުގައި ވެއްޖައިމުން، ނުބައި އަސަރެވެ.

މިސާލެއްގެ ގޮތުން، ހުޅަނގުގެ ބާރުވެރީން އެ މީހުންގެ އަދަބިއްޔާތާއި ފިލްމުތައް މުޅި ދުނިޔޭގައި ފަތުރައި، އެ އެއްޗެތީގެ "ސޮފްޓް ޕަވަރ" ބޭނުންކޮށްގެން، މުޅި ދުނިޔޭގެ ސިކުނޑިތަކަށް އެ އެއްޗެތި "ކާން ދީގެން"، މުޅި ދުނިޔެ ފިކުރީގޮތުން އެ މީހުންގެ އިމާމިއްޔަތަށް ބޯލަނބުވައި ކިޔަމަންތެރިކުރުވަމުން ގެންދާ ގޮތަށް ބައްލަވައިލައްވާށެވެ! މަޑުމަޑުން އައިސް، އެ އެއްޗެތީގެ ތެރެއިން ޤައުމު ލޫޠުގެ ބިރުވެރި ވަބާ އަދި ޖަރީމާ ޢާއްމުކުރުމަށް ކުރަމުން ގެންދާ މަސައްކަތާ މެދު ވިސްނަވާށެވެ! އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަރީންގެ ސިކުނޑީގެ "ކާނާ" އަކީ އެ ތަކެތި ކަމުގައި ހަދައިގެން މި ތިބޭ ތިބުމުގެ ނަތީޖާ އަންނާނޭ ގޮތާ މެދު ފުންކޮށް ފިކުރު ކުރަމާ ނަތީޖާ އަންނާނޭ ގޮތާ މެދު ފުންކޮށް ފިކުރު ކުރަމާ ހިންގަވާށެވެ!

(ސިކުނޑީގެ ކާނާ - އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު މާޖިދު؛ ދީނުގެ މަގު ޢަދަދު 26, ޞ.3 - 24 ޖޫން 2022)