މިއަދު ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގެ މުސްލިމުންނާއި އިންސާނިއްޔަތުގެ ކުލުނު ހުރި ކޮންމެ މީހަކުމެ އަޑު އުފުލަމުންދާ އެއް މައްސަލައަކީ، ފަލަސްޠީނުގައި އިޒްރޭލުގެ ޔަހޫދީން ހިންގަމުން އަންނަ ލޭ އޮހޮރުވުމުގެ މައްސަލައެވެ. މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރިން ފެށުނު މި މައްސަލާގައި އެކި ފަހަރުމަތިން ފަލަސްޠީނުގެ އެތައް ހާސް މުސްލިމުންނެއް ޝަހީދުކޮށްލައި އެތައް މިލިއަން ރައްޔިތުންގެ ގެދޮރު ވަނީ ގެއްލިފައެވެ. މި ހިނގާ އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހު އިޒްރޭލުން ފަލަސްޠީނުގެ ހަމާސް ޖަމާޢަތާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ އިޢުލާންކޮށް އޭގެ ފަހުން އެކި އެކި ޖަރީމާތައް އަންނަނީ ހިންގަމުންނެވެ. އިންސާނިއްޔަތުގެ ކުލުނެއްނެތް ޔަހޫދީންގެ ހަމަލާތަކުގައި ފަލަސްޠީނުގެ އެތައް ކުޑަކުދިންނަކާއި އަންހެނުންނެއް ވަނީ ޝަހީދުވެފައެވެ. ކުޑަމިނުން ހަނގުރާމަތަކުގެ މިންގަނޑާ ޚިލާފު އެތަކެއް ޖަރީމާއެއް އިޒްލޭރުންދަނީ ހިންގަމުންނެވެ. އާންމުންނަށް ހަމަލާ ދިނުމާއި، ހޮސްޕިޓަލްތަކަށް ހަމަލާ ދިނުމާއި، ހަނގުރާމައިގައި ބޭނުންކުރުން މަނާ ފޮސްފެރަސް ބޭނުންކުރަމުން އަންނައިރު ހުޅަނގާއި އަރަބި މުސްލިމު ގައުމުތަކުން އަދިވެސް ތިބީ ނިދާފައެވެ.

ފަލަސްޠީނު-އިޒްރާއިލުގެ ކަންކަން ފެށުނީ ކިހިނެތް؟

މި މައުޟޫއަށް ދާއިރު ވިސްނާލަން ޖެހޭ ފުރަތަމަ ކަމަކީ، އިޒްރޭލަކީ ކުރިން އޮންނަ ގައުމެއް ނޫންކަމެވެ. އިހުގެ ޗާޓުތަކުގައި އިޒްރޭލެއް ނެތެވެ. އޮންނަނީ ފަލަސްޠީނެވެ. މި މައްސަލަ ފެށުނު ހިސާބަކީ މީގެ 100 ވަރަކަށް އަހަރުކުރިން 2 ނޮވެމްބަރ 1917 ގައި އޭރުގެ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ފޮރިން ސެކްރެޓަރީ އަރްތުރް ބެލްފޯ، އިނގިރޭސި ޔަހޫދީންގެ ނަގާކިޔާ ލިއޮނެލް ވޯލްޓަރ ރޮޝްފިލްޑަށް ފޮނުވި ސިޓީކަމަށް ބުނެވެއެވެ. އެއީ މާދިގު ސިޓީއެއް ނޫނެވެ. އެންމެ 67 ބަހުގެ މި ސިޓީއާއަކީ، ފަލަސްޠީނުގައި ހިނގަމުންދާ ލާއިންސާނީ ޢަމަލުތަކުގެ އަސްލުކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. މި ސިޓީގައި ފަލަސްޠީނުގައި ޔަހޫދީން އާބާދުކުރުމަށާއި އެބައިމީހުންގެ ރަސްމީ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ފަލަސްޠީނު ހެދުމަށް އިނގިރޭސި ސަރުކާރަށް އެދިފައިވެއެވެ. ޔަހޫދީންގެ މި ހަރަކާތަށް ބާރުދިނުމުގެ ގޮތުން ޔޫރޮޕްގެ ބާރެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް އިނގިރޭސިވިލާތުން ފަލަސްޠީނުގައި ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރިކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިއެވެ. އޭރުވެސް ފަލަސްޠީނުގެ އާބާދީގެ 90 އިންސައްތައަކީ އަރަބި މުސްލިމު ވަޒަންވެރިންނެވެ. އަސްލު ފަލަސްޠީނުގެ ވަޒަންވެރިންނެވެ. އިނގިރޭސީންގެ މި ހަރަކާތް ރަސްމީކޮށް ފެށިފައިވަނީ 1923 ވަނަ އަހަރުއެވެ. 1948 ވަނަ އަހަރާއިހަމައަށް އިނގިރޭސީންގެ މަދަދުގައި ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކަށް ޔަހޫދީން ހީވެސް ނުކުރާހާ ގިނައިން އެތެރެވަމުން ދިޔައެވެ. މީގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުންނަކީ އޭރުގެ ޔޫރަޕްގައި ގަދަބާރެއްކަމަށްވާ ނާޒީންގެ އަތްދަށުން ސަލާމަތްވުމަށް ރެފިއުޖީންގެ ގޮތުގައި ހިމާޔަތް ހޯދުމަށް ދިޔަ މީހުންނެވެ. އޭރުވެސް، ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ގައުމަށް އެ އަންނަމުން ދިޔަ ބަދަލުތަކާއި އިނގިރޭސީންގެ ނުބައި ވިސްނުމުގެ ހިތި ނަތީޖާގެ ނުރައްކާތެރި ރަނގަބީލު ޖެހެމުންދިޔައެވެ.

މި ދެންނެވި ނުރައްކާތެރި ރަނގަބީލާއެކު އަރަބި ގައުމުތަކުގެ މެދުގައި ނުތަނަވަސްކަމެއް އުފެދި 1936 ވަނަ އަހަރު އަލަށް އުފެދުނު އަރަބް ނެޝަނަލް ކޮމިޓީއިން ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުންނަށް އާންމު ހަޅުތާލުކުރުމަށާއި، ޓެކްސް ދެއްކުން ހުއްޓާލުމަށާއި، ޔަހޫދީ އުފެއްދުންތައް ބޭނުންކުރުމާއި އެތެރެކުރުން ހުއްޓާލުމަށް ގޮވާލިއެވެ. ބޭނުމަކީ، ފަލަސްޠީނުގައި އިނގިރޭސީން އަތްގަދަކުރުން ހުއްޓުވުމަށާއި އެ ގައުމުގައި ޔަހޫދީން އާބާދުވުން ހުއްޓުވުމަށެވެ. އެ ހަޅުތާލުތައް 6 މަސްދުވަހަށް ދެމިގެންދިޔުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ، އިނގިރޭސީން އެ ހަޅުތާލުކުރި ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުންނާއި ކުރިމަތިލައި ބާރުގެ ބޭނުންކޮށް އެއްވުންތައް ރޫޅާލައި، ގިނަ އަދަދުތަކުން މީހުން ހައްޔަރުކޮށް ފަލަސްޠީނުގެ އެތައް ގެއެއް ބިމާ ހަމަކޮށްލުމެވެ. މިއަދާ ހަމައަށްވެސް އިޒްރޭލޭ ކިޔާ ބައިގަނޑުން ހިންގަމުން މި އަންނަނީ އިނގިރޭސީން އެ ދުވަހު ފެށި ކަންތައްތަކެވެ.

ފަލަސްޠީނުގެ މިފަދަ ދެވަނަ ހަރަކާތަކީ، 1937 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅު ޕަލަސްޓީނިއަން ޕީސަންޓް ރެސިސްޓެންސް މޫވްމަންޓުން އިނގިރޭސިންނާއި އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރާއި ދެކޮޅަށް ހިންގި ހަރަކާތެވެ. 1939 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅު އިނގިރޭސީން ފަލަސްޠީނުގައި 30000 ހަނގުރާމަވެރި ސިފައިންނަށް އިތުރުކޮށް ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކަށް ވައިގެ މަގުން ބޮން އަޅައި، ކާފިއުތައް ހިންގައި، ގެތައް ސުންނާފަތިކުރުމާއި މީހުން ހައްޔަރުކުރުމާއި މެރުން އިތުރުވެގެންދިޔައެވެ. އެއާއެކު، އިނގިރޭސީން އޭރު ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކަށް އެތެރެވެފައިވާ ޔަހޫދީންނާއެކުވެ 'ސްޕެސިއަލް ނައިޓް ސްކޮޑްސް' ގެ ނަމުގައި ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާޢަތެއް އުފަންކުރުވިއެވެ. މި ދެންނެވި ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާޢަތަށް އިނގިރޭސީންގެ މަދަދާއެކު ސިއްރިޔާތުގައި ހަނގުރާމަވެރި އާލާތްތައް އެތެރެކޮށް އެތަކެތި އުފައްދާނެ ކާރުހާނާތައް ތަރައްޤީ ކުރެވުނެވެ. މިކަން ކުރެވުނީ ޔިޝުވް ކިޔާ އަވަށުގައެވެ. އަދި މި ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާއަތް ފުޅާވެ މިއަދު މި ފެންނަ އިޒްރޭލް ޑިފެންސް ފޯސްގެ އަސްލަކީ އެއީކަމަށް ވެގެންދިޔައެވެ. 1937-1939 ދެމެދު ފަލަސްޠީނުގެ 5000 ރައްޔިތުން ޝަހީދުވެ، 15000 އާއި 20000 ދެމެދުގެ އަދަދަކަށް އާންމުނަށް އަނިޔާވެ 5600 ރައްޔިތުން ހައްޔަރުކުރެވިގެންދިޔައެވެ.

ޔޫ.އެންގެ ޕާޓިޝަން ޕްލޭން

1947 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް އައިއިރު ފަލަސްޠީން އާބާދީގެ 33 އިންސައްތައަކީ ޔަހޫދީންކަމުގައިވެއްޖެއެވެ. އެއީ ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކުގެ 6 އިންސައްތައެވެ. ފަލަސްޠީނުގައި ޔަހޫދީ އާބާދީ އިތުރުވަމުން ދާތީވެ، ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް އިން ގަރާރެއް ފާސްކުރިއެވެ. ބޭނުމަކީ، ފަލަސްޠީނުގެ ބިމަކީ އަރަބި އަދި ޔަހޫދީން ޝާމިލްވާ ބިމެއްގެ ގޮތުގައި ހެދުމަށްކަމަށްބުނެއެވެ. ނަމަވެސް، މި ގަރާރަށް ފަލަސްޠީނުން ދެކޮޅު ހެދިއެވެ. ފަލަސްޠީން ބިމުގެ 55 އިންސައްތަ ޔަހޫދީންނަށް ލިބޭ ގޮތަށް އޮތުމާއި ދަނޑުވެރިކަން ކުރުމަށް އެންމެ ރަނގަޅު އައްސޭރިފަށުގެ ބިންތައް ޔަހޫދީންނަށް ލިބެން އޮތުމުންނެވެ.

"ނަކްބާ 1948"

- 14 މެއި 1948 ގައި އިނގިރޭސީންގެ އެއްބަސްވުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމާއި ހަމައަށްވެސް، ހަނގުރާމަވެރި ޔަހޫދީން ދިޔައީ ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކަށް ހަމަލާތައްދީ ސުންނާފަތިކޮށް އެމީހުންގެ އިސްތިޢުމާރީ ހަރަކާތްތައް ހިންގަމުން

- އޭޕްރިލް 1948 ގައި ފަލަސްޠީނުގެ 100 އަށްވުރެ ގިނަ ފިރިހެންނުންނާއި، އަންހެންނާއި ކުޑަކުދިން ޑެއިރް ޔާސިން ގައި ޝަހީދުކޮށްލި

- 1947-1949 އާއި ދެމެދު ފަލަސްޠީނުގެ 500 އަށްވުރެ ގިނަ އަވަށާއި ސަރަޙައްދުތައް ހަލާކުކޮށްލި. 15000 އަށްވުރެ ގިނަ މީހުން ޝަހީދުކޮށްލި އެ ހާދިސާއަށް "ނަކްބާ" ގެ ނަމުން ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުން ނަންދިން. 

- ޔަހޫދީންގެ އެ ހަރަކާތާއެކު ޤަދީމީ ފަލަސްޠީނުގެ 78 އިންސައްތަ ޔަހޫދީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެންދިޔަ. ފަލަސްޠީނުގެ ވަޒަންވެރިންނަށް ލިބުނީ ބާކީ 22 އިންސައްތަ. އެއީ މިހާރުގެ ވެސްޓް ބޭންކާއި އިޒްރޭލުން ވަށާލާފައިވާ ގާޒާ.

- ފަލަސްޠީނުގެ 750000 އަށްވުރެ ގިނަ ރައްޔިތުން ގެދޮރު ދޫކޮށްލަން މަޖުބޫރުވި

- މިއަދު ފަލަސްޠީނުގެ ގާތްގަނޑަކަށް 6 މިލިއަނެއްހާ ރައްޔިތުން އަމިއްލަ ގެދޮރު ދޫކޮށްލައި އެކިއެކި ރެފިއުޖީ ކޭމްޕްތަކުގައި ދަނީ ހިމާޔަތް ހޯދަމުން. އޭގެ ތެރޭގައި ލުބުނާނާއި، ސީރިޔާއާއި އުރުދުން އަދި މިސްރުގެ ރެފިއުޖީ ކޭމްޕްތައް ހިމެނޭ

- 15 މެއި 1948 ގައި އިޒްރޭލޭ ކިޔުނު ޤައުމު އުފަންވެގެން ދިޔަ

- އިޒްރޭލް މިނިވަންކަން އިޢުލާންކުރި ދުވަހާ ވިދިގެން އައި ދުވަހު، އަރަބި-އިޒްރޭލް ހަނގުރާމަ ކުރެވުނު. ޖެހިގެންއައި ޖެނުއަރީ މަހުގެ ނިޔަލަށް ދިގުދެމިގެންދިޔަ މި ހަނގުރާމާގައި އިޒްރޭލާ ދެކޮޅަށް ލުބުނާން، ސީރިއާ، އުރުދުން އަދި މިސްރު ބައިވެރިވެފައިވޭ

"ނަކްބާ" އަށްފަހު ފަލަސްޠީން

- އަލަށް އުފެދުނު އިޒްރޭލް ސްޓޭޓްގައި ފަލަސްޠީނުގެ 150000 އަށްވުރެ ގިނަ ރައްޔިތުން ހަރުކަށި އިޒްރޭލް ސިފައިންގެ އަނިޔާވެރިކަމުގައި 20 އަހަރު ހޭދަކުރި. އަދި އޭގެ ފަހުން އިޒްރޭލުގެ ރަށްވެހިކަން ބަލައިގަތުމަށް އެ މީހުންނަށް މަޖުބޫރުވި

- މިސްރުގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގާޒާ އަވަށް 1950 ގައި ގެނެވުނު. އަދި ވެސްޓް ބޭންކުގައި އުރުދުންގެ އިދާރީ ބާރު ހިންގަން ފެށި

- 1964 ގައި ދި ޕަލަސްޓީނިއަން ލިބަރޭޝަން އޮގަނައިޒޭޝަން (ޕީ.އެލް.އޯ) އުފެދުނު. އަދި އަހަރެއް ފަހުން ދި ފަތާޙް ޕޮލިޓިކަލް ޕާޓީ އުފެދިގެން ދިޔަ

ހަ ދުވަހުގެ ހަނގުރާމަ ނުވަތަ "ނަކްސާ"

- 5 ޖޫން 1967 ގައި އަރަބީންނާއި އިޒްރޭލުން ކުރި ހަ ދުވަހުގެ ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި ޤަދީމީ ފަލަސްޠީނުގެ ބާކީހުރި ބިންތައް، ގާޒާއަވަށާއި ވެސްޓްބޭންކާއި އުތުރު ޖެރުއްސަލާމް ހިމެނޭގޮތަށް އިޒްރޭލުން ހިފި. މި ހާދިސާއަށް "ނަކްސާ" ނުވަތަ ފަހަތަށް އެޅުނު ފިޔަވަޅެއްގެ ގޮތުން ނަން ދެވުން

- ޑިސެމްބަރ 1967 ގައި ދި މާޒިސްޓް ލެނިންސްޓް ޕޮޕިއުލަރ ފްރޮންޓް ފޮރ ދި ލިބަރޭޝަން އޮފް ޕަލަސްޓައިން އުފެދުނު

- ބިންބައިކޮށް ބޯޑަރުތައް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ގާޒާ އަދި ވެސްޓްބޭންކް ސަރަޙައްދުތަކުގައި ފެށި. އަދި އޭގެ ސަބަބުން ޔަހޫދީންނަށް އިޒްރޭލުގެ ރަށްވެހިންނަށް ވީތީ ހުރިހާ މުހުތާދުތަކެއް ފިލާގޮތަށް ފިލާގޮތަށް ތަރައްޤީކުރަން ފެށުނު. އަދި ފަލަސްޠީނުގެ ވަޒަންވެރިންނަށް އުޅެން ޖެހުނީ އިޒްރޭލުގެ އަސްކަރިއްޔާގެ ދަށުގައި ދަތި އުނދަގޫކަން މަތީގައި.

ފުރަތަމަ އިންތިފާޟާ 1987-1993

- ފަލަސްޠީނުގެ މުޖާހިދުންގެ ހަރަކާތްތައް ފުރަތަމަ ފެށުނީ ޑިސެމްބަރ 1987 ގައި ގާޒާގައި އިޒްރޭލުގެ ޓްރަކަކާއި ފަލަސްޠީނުގެ މަސައްކަތްތެރިން އުފުލާ ދެ ވޭނެއް ޖެހި ހިނގި ހާދިސާއެއްގައި ފަލަސްޠީނުގެ 4 މީހަކު މަރުވުމުން

- މި ހާދިސާއަށްފަހު، ފަލަސްޠީނުގެ ޒުވާން މުޖާހިދުންގެ ހަރަކާތްތައް ވެސްޓް ބޭންކާއި ހަމައަށް ފެތުރިގެންދިޔަ. އަސްކަރީ ބާރެއްނެތި، ހަށިފޮޅާލައި އިޒްރޭލުގެ ޓޭންކްތަކާއި ހަތިޔާރު އެޅި ސިފައިންގެ ކުރިމައްޗަށް އުންޑައާއި ހިލަ ބޭނުންކޮށްގެން މުޖާހިދުން ކުރިމަތިލާން ފެށި.

- އެއާއެކު އިޒްރޭލުގެ ހަތިޔާރު އެޅި ސިފައިންނާ ދެކޮޅަށް އަދި ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތައް ނުހައްޤުން އަތުލުމާއި ދެކޮޅަށް މުޖާހިދުން ނުކުމެ ހަމާސް ހަރަކާތް އުފަންވެގެންދިޔަ

- އެއާއެކު އިޒްރޭލުގެ ހަރުކަށިކަން ދައްކަންފެށި. އޭރުގެ އިޒްރޭލުގެ ދިފާއީ ވަޒީރު ޔިޒަކް ރާބިންގެ މޮޓޯއަކީ "ބްރޭކް ދެއަރ ބޯންސް" ނުވަތަ ފަލަސްޠީނު މީހުންގެ ކަށިތައް މުގުރާލުމުގެ ސިޔާސަތު. މި ހަރުކަށިކަމާއެކު، އެތައް ބައެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލުވާލައި، ޔުނިވާސިޓީތައް ބަންދުކޮށް، އެކްޓިވިސްޓުން ހައްޔަރުކުރުމާއި ގެތައް ސުންނާފަތިކުރުމުގެ އެތައް އެތައް ކަމެއް ކުރަމުން ދިޔަ

- ފަލަސްޠީނުގެ ފުރަތަމަ އިންތިފާޟާއަކީ ޒުވާނުން އިސްވެ ފެށުނު ހަރަކާތެއް. މަޤުޞަދަކީ، އިޒްރޭލުގެ އަނިޔާވެރިކަން ނިންމުމާއި ނުހައްގުން ބިން އަތުލުން ހުއްޓުވުން

- ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުން ތަމްޞީލް ކުރާ ހަމައެކަނި ރަސްމީ ބަޔަކީ ޕީ.އެލް.އޯ ކަމަށް 1988 ވަނަ އަހަރު އަރަބި ލީގުން ނިންމި

- މި އިންތިފާޟާއާއި ގުޅިގެން ބައިނަލް އަޤްވާމީ މުޖުތަމަޢުގެ ސަމާލުކަމަށް މިކަން އައި. 

އޮސްލޯ މުޢާހަދާ އާއި ޕަލަސްޓައިން އޮތޯރިޓީ

- ފުރަތަމަ އިންތިފާޟާ އަށް ނިމުމެއް އައީ 1993 ވަނަ އަހަރު ސޮއި ކުރެވުނު އޮސްލޯ މުޢާހަދާއަށްފަހު. އެއާއެކު ޕަލަސްޓައިން އޮތޯރިޓީ (ޕީ.އޭ) ނަމުގައި ވަގުތީ ސަރުކާރެއް ފަލަސްޠީނުގައި އުފެދުނު. އަދި ވެސްޓް ބޭންކާއި ގާޒާ އަވަށުގައި ހިފެހެއްޓިފައިވާ އުޞޫލެއްގެ ދަށުން ބާރުތަކެއް ދެވި ސަރުކާރެއް ހިންގަން ފެށުނު

- ޕީ.އެލް.އޯ އާއި އިޒްރޭލުގެ "ޓޫ ސްޓޭޓް ސޮލިއުޝަން" ގައި ސޮއި ކުރި ހިސާބުން އިޒްރޭލަށް ވެސްޓް ބޭންކްގެ 60 އިންސައްތަ ލިބިގެންދިޔަ. އަދި ބިމުގެ ބޮޑު އިންސައްތައަކާއި ފެނުގެ ވަޞީލަތްތައް ލިބިގެންދިޔަ

- ޕީ.އޭ އުފެދިގެން އައީ ވެސްޓް ބޭންކާއި ގާޒާގައި މިނިވަން ސަރުކާރެއް އުފެދި ޖެރުއްސަލާމަކީ ވެރިރަށް ކަމުގައި ހެދުމުގެ ވިސްނުމުގައި. ނަމަވެސް އެކަން ޙާސިލުވާގޮތެއް ނުވި

- މިކަމާއިގުޅިގެން ޕީ.އޭ ލޭބަލްވެފައިވަނީ އިޒްރޭލްގެ އަތްދަށުވެފައިވާ ބައެއްގެ ގޮތުގައި. އަދި އިޒްރޭލުގެ ހަންފެތުރުމަށް ވާގިދޭ ބައެއްގެ ގޮތުގައި

- 1995 ގައި ގާޒާ ވަށައިގެން އިލެކްޓްރޯނިކް ފެންސެއް އިޒްރޭލުން ގާއިމުކުރި. އަދި އޭގެ ސަބަބުން ފަލަސްޠީނުގެ އެހެން އަވަށްތަކާއި ހިސާބުތަކާއި ގާޒާ އެކަހެރިވެގެންދިޔަ

ދެވަނަ އިންތިފާޟާ

- ދެވަނަ އިންތިފާޟާ ފެށުނީ 28 ސެޕްޓެމްބަރ 2000 ވަނަ އަހަރު އިޒްރޭލުގެ އިދިކޮޅު ލީޑަރ އެރިއަލް ޝެރޯން ހަތިޔާރު އެޅި ސިފައިންނާއެކު މަސްޖިދުލް ޤުދުސްއަށް ކުރި ޒިޔާރަތަކާއި ގުޅިގެން. ދެ ދުވަސްތެރޭގައި ހިނގި ހަމަނުޖެހުން ތެރޭގައި ފަލަސްޠީނުގެ 5 މީހުން ޝަހީދުވެ 200 އަށްވުރެ ގިނަ މީހުންނަށް އަނިޔާވި

- މި އިންތިފާޟާގައި ފަލަސްޠީނުގެ އިޤްތިޞާދަށާއި އުމްރާނީ ތަރައްޤީއަށް އިޔާދަނުކުރެވޭ ވަރުގެ ބޮޑެތި ގެއްލުން އިޒްރޭލު ސިފައިން ދިން

- އަދި ޕަލަސްޓައިން އޮތޯރިޓީގެ ހިމާޔަތުގައިވާ ބިންތައް އިޒްރޭލުން އަލުން ހިފައި އެތަންތަން ވަށައިގެން ފާރުތައް ރާނައި ފަލަސްޠީނު ރައްޔިތުން ބައިބައި ކޮށްލުމުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރެވުނު

- ބިންތައް ހިފުމަކީ ބައިނަލް އަޤްވާމީ ޤާނޫނުތައް މަނާކުރާ ކަމަކަށްވީ ނަމަވެސް، ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުތަކުގައި ޔަހޫދީންވަނީ އެތައް ސަތޭކަ ބަޔަކު ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތައް ހިފައި ވަޒަންވެރިވެފައި.

- އޮސްލޯ މުޢާހަދާގައި ސޮއިކުރެވުނު އިރު ވެސްޓްބޭންކްގައި ޖެރުއްސަލާމް ހިމެނޭހެން ޔަހޫދީން ދިރިއުޅޭ އާބާދީއަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 110000 މީހުން. މިއަދު އެ އަދަދުވަނީ 700000 އަށްވުރެ އިތުރުވެ، 100000 ހެކްޓަރަށްވުރެ ބޮޑު ސަރަޙައްދެއް ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކުން ފޭރިގަނެފައި

ދެވަނަ އިންތިފާޟާ ނިމުމާއި، ފަލަސްޠީން އިތުރަށް ބައިބައިވުން

- 2004 ވަނަ އަހަރު ޕީ.އެލް.އޯގެ ލީޑަރ ޔާސިރު އަރަފާތު އަވަހާރަވުމަށްފަހު، ޖެހިގެން އައި އަހަރު، ދެވަނަ އިންތިފާޟާ ނިމުމަކަށް އައި

- ޖެހިގެން އައި އަހަރު ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އާންމު އިންތިޙާބެއްގައި ފަލަސްޠީނު ރައްޔިތުން ވޯޓުލި

- މި އިންތިޙާބުގައި ހަމާސް ޖަމާޢަތުން ކުރި ހޯދި. އެއާއެކު ފަތަޙަ ޖަމާޢަތާއި ހަމާސް ޖަމާޢަތުގެ މެދުގައި ދާޚިލީ ހަނގުރާމައިގެ ހުޅުގަނޑު ފަޅައިގެންދިޔަ. މަސްތަކަކަށް ދެމިގެންދިޔަ މި ހަމަނުޖެހުންތަކުގައި ފަލަސްޠީނުގެ އެތައްބަޔަކު ދުނިޔެ ދޫކުރި

- ހަމާސް ޖަމާޢަތުން ފަތަޙަ ޖަމާއަތުގެ ބާރު ގާޒާ އަވަށުން ކަނޑުވައިލި. އެއާއެކު ވެސްޓްބޭންކްގެ ކޮންޓްރޯލް ފަތަޙަ ޖަމާޢަތުން ނެގި

- 2007 ވަނަ އަހަރު އިޒްރޭލުން ގާޒާ އެއްކޮށް ބަންދުކޮށްލި. އަދި ހަމާސް ޖަމާޢަތަކީ ޓެރަރިސްޓް ޖަމާޢަތެއްކަމަށް އިޢުލާންކުރި

ގާޒާގައި ހިންގަމުންދާ ހަނގުރާމަ

- މިވީހާތަނަށް އިޒްރޭލުން ގާޒާގައި އަނިޔާވެރިކަން ހައްދުފަހަނަ އަޅާފައިވާ ސިފައިން ބޭނުންކޮށްގެން 4 ފަހަރެއްގެ މަތިން ބޮޑު އޮޕަރޭޝަންތަކެއް 2008،2012،2014 އަދި 2021 ގައި ކުރިޔަށް ގެންދިޔަ. މިއިން ކޮންމެ ފަހަރަކުވެސް ފަލަސްޠީނުގެ އެތައް ހާސް މީހުންނެއް ޝަހީދުވެފައިވޭ. މީގެ ތެރޭގައި ގިނައީ އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިން. އަދި އެތައް ސަތޭކަ ގެއަކާއި ސުކޫލްތަކާއި އޮފީސް އިމާރާތްތައް ބިމާ ހަމަކޮށްލާފައިވޭ

- ގާޒާ އާރާސްތު ކުރުމަކީ ވުމަށްވުރެ ނުވުން ކައިރިކަމެއްކަމަށް މާހިރުންބުނޭ. ސަބަބަކީ، އިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ ދަގަނޑާއި ސިމެންތި ކަހަލަ ސާމާނު އެތެރެ ނުކުރެވޭ ގޮތަށް އެ ބިން ހިފައިގެން ތިބި އިޒްރޭލުގެ ސިފައިން ހުރަސްއަޅަމުން ދިޔުން

- 2008 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރިމަތިލުމުގައި އަދި މިހާރު ކުރިޔަށްދާ ކުރިމަތިލުމުގައިވެސް އިޒްރޭލް ސިފައިން ވަނީ ހަނގުރާމާގައި ބޭނުންކުރުން މަނާ ފޮސްފޮރަސް ބޭނުންކުރަމުން

- 2014 ވަނަ އަހަރު، 50 ދުވަސް ތެރޭގައި އިޒްރޭލުންވަނީ ފަލަސްޠީނުގެ 2100 މީހުން ޝަހީދުކޮށްލާފައި. އޭގެ ތެރޭގައި 1462 އާންމުން ހިމެނޭއިރު 500 އަށްވުރެ ގިނަ ކުޑަކުދިން ހިމެނޭ. އަދި 11000 އާންމުން ޒަޙަމްވި އިރު، 20000 ގެދޮރު ހަލާކުކޮށްލައި ބައި މިލިއަން މީހުން މަގުމަތި ކޮށްލާފައިވޭ

- މި އަހަރުގެ މި ހިނގާ އޮކްޓޯބަރު މަހު އެކަނިވެސް އިޒްރޭލުންވަނީ ފަލަސްޠީނުގެ 4651 މީހުން ޝަހީދުކޮށްލާފައި. 

ފަލަސްޠީނުގެ މައްސަލަ ދިވެހިންނަށާއި މުސްލިމުންނަށް މުހިންމުވަނީ ކީއްވެ؟

ފަލަސްޠީނުގައި ހުޅަނގުގެ މަދަދާއެކު އިޒްރޭލް އޭ ކިޔުނު ޓެރަރިސްޓް ޖަމާޢަތުން ހިންގަމުން އަންނަ ލާއިންސާނީ ޢަމަލުތަކަކީ ދިވެހިން އަބަދުވެސް ކުށްވެރިކުރާ މައްސަލައެކެވެ. ފަލަސްޠީނުގެ މުޖާހިދުންނަށް ނަޞްރު ދެއްވާތޯ ދިވެހިންނާއި ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައިވާ މުސްލިމުން އަބަދާއިއަބަދުވެ ދުޢާކޮށް އަޑުއުފުލައެވެ. ފަލަސްޠީނުގައި ހާލުގައި ޖެހިފައިވާ މުސްލިމުންނަށް އެހީވުމަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެކިއެކި ހަރަކާތްތައް އަބަދުވެސް އަންނަނީ ހިންގަމުންނެވެ. އަދި ޖަމިއްޔާ ޖަމާޢަތްތައް މެދުވެރިކޮށް މާލީގޮތުން އެހީތެރިވަމުން އަންނައިރު ދިވެހިންގެ އެހީގައި ފަލަސްޠީނުގައި މިސްކިތްތަކާއި ސުކޫލުތަކާއި ގެދޮރު ބިނާ ކުރުމުގެ މަސްރޫޢުތައްވެސް ކުރިޔަށް ގެންދެއެވެ. ދެތަނެއްގައި ތިއްބެއްކަމަކު، ދިވެހިން ދެކެނީ ފަލަސްޠީނުގެ ރައްޔިތުންނަކީ އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

މުސްލިމުންނަށް ފަލަސްޠީނު މުހިންމުވާ ބައިވަރު ސަބަބުތައް އެބަ ހުއްޓެވެ.

1.       މާތް ﷲ "މާތް ކުރެވިފައިވާ ބިމުގެ" ނަމުން ނަން ދެވިފައިވާ ފަލަސްޠީނަކީ، އިސްލާމީ ދަޢުވަތައިގެން މާތް ﷲ ފޮނުއްވި އެތައް ރަސޫލުންނެއް ނިސްބަތްވާ މާތް ބިމެވެ. އިބުރާހީމްގެފާނާއި، އިސްޙާގުގެފާނާއި، ޔަޢުޤޫބުގެފާނާއި، ދާއޫދުގެފާނާއި، ސުލައިމާންގެފާނާއި، ޒަކަރިއްޔާގެފާނާއި، ޔަހުޔާގެފާނާއި އީސާގެފާނު ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވަނީ ފަލަސްޠީނުގެ ބިމަށެވެ.

2.       އިސްލާމްދީނުގައި ތިން ވަނައަށް އެންމެ މުޤައްދަޞް މިސްކިތް މަސްޖިދުލް އަޤްޞާ ހުރީ ފަލަސްޠީނުގައެވެ. އެއީ މުސްލިމުންގެ ފުރަތަމަ ޤިބުލައެވެ. ރޭގަނޑުގެ ބައެއްގައި މައްކާއިން މަސްޖިދުލް އަޤްޞާއަށް ކީރިތި ނަބިއްޔާ ދަތުރުކުރި މަތިވެރި ހާދިސާ ހިނގި މިސްކިތެވެ.

3.       ފަލަސްޠީނުގެ ބިމަކީ، އީސާ އަލައިހިއްސަލާމް ދައްޖާލުގެ ކިބައިން ކާމިޔާބު ހޯދާނޭ ބިންކަމަށް ޤުރުޢާނުގައި ބަޔާން ކުރައްވާފައިވާ ބިމެވެ.

ފަލަސްޠީނު ހިމެނެނީ މާތްކުރެވިފައިވާ ޝާމްކަރައިގެ ސަރަޙައްދުގައެވެ. ނަބިއްޔާގެ ހަދީޘްތަކުން އެނގޭގޮތުގައި ޝާމްކަރަވަނީ މަލާއިކަތުންގެ ފިޔަތައް ނިއުޅާލެވި އޭގެ ހިމާޔަތުގެ ދަށުގައެވެ.