މޮނަ ލީސާއަކީ އިޓަލީއަށް އުފަން ކުޅަދާނަ ކުރެހުންތެރިޔާ ލިއޮނާޑޯ ޑާ ވިންޗީގެ އެންމެ ފާހަގަ ކުރެވޭ މަސައްކަތެވެ. 53x77 ސެންޓިމީޓަރު ހުންނަ މި ކުރެހުމަކީ ލަކުޑީގައި ޔެތޮކުލަ ބޭނުންކޮށްގެން ކުރަހާފައިވާ ކުރެހުމެކެވެ. ފްރާންސް ސަރުކާރުގެ މިލްކިޔާތުގައި ހިމެނޭ އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް މުދާ ކަމަށްވާ މި ކުރެހުން މިހާރުވަނީ އެގައުމުގެ ލޫވަރގެ ފާރުގައި ހަރު ކުރެވިފައެވެ. ލޫވަރއަކީ ކުރެހުންތެރިންގެ ފަންނުވެރި މަސައްކަތް ދެއްކުމަށް މުޅިދުނިޔޭގައިވާ ވެސް ހެދިފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ދާރުލް އާސާރެވެ. މޮނަ ލީސާ އަކީ ބުނެވޭގޮތުގައި އިޓަލީގެ މުއްސަނދި ވިޔަފާރި ވެރިއެއް ކަމަށްވާ ފްރާންސެސްކޯ ޑެލް ޖޮކޮންޑާގެ އަންހެނުން ލީސާ ޑެލް ޖޮކޮންޑާއެވެ. ނަމަވެސް މިކަން ކަށަވަރުވެފައެއް ނެތެވެ. އެކި މަރުޙަލާތަކަށް ބަހާލައިގެން ކުރެހުން ތައްޔާރުކުރީ 1503 އިން ފެށިގެން 1519 އާއި ދެމެދުއެވެ. ވަރަށް އާދައިގެ ހެދުމެއްގައި، އެއްވެސް ގަހަނާއެއް ނެތި ފަނޑު ހިނިތުންވުމެއްގައި ހުރި މި ޒުވާން އަންހެނާގެ ކުރެހުމުގައި މާ ބޮޑު ޚާއްސަކަމެއް ނެތެވެ. އެހެންވިއްޔާ މި ކުރެހުން މިހާ މަޝްހޫރުވުމުގެ ފަހަތުގައިވާ ސިއްރަކީ ކޮބައިބާއެވެ؟ ކުރެހުން މަޝްހޫރުވީ އޭގެ ފަންނުވެރިކަމަށްވުރެ، ކުރެހުމާ ގުޅިގެން ހިނގި އެހެން ހާދިސާތަކެއްގެ ސަބަބުންނެވެ.

ޕެރިސްގެ ލޫވަރ މިއުޒިއަމްގައި  ބެހެއްޓިފައިހުރި މި ކުރެހުމަށް 1900 ގެ ކުރީކޮޅު މާބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ނުލިބެއެވެ. މޮނަ ލީސާ މަޝްހޫރުކުރި މީހަކީ އިޓަލީގެ ވަގެކެވެ. 1911 ވަނަ އަހަރުގެ އޮގަސްޓް 25 ވަނަ ދުވަހު އޭނާވަނީ މި ކުރެހުން ވަގަށް ނަގާފައެވެ. ވިޗެންޒޯ ޕެރުއްގިޔާ ކިޔާ މިމީހަކީ ފްރާންސްގެ މިއުޒިއަމްގައި މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔަ މީހެކެވެ. އޭނާ އާ ހަވާލު ކުރެވުނީ މޮނާ ލިސާ އަށް ބިއްލޫރި ފްރޭމެއް ހެދުމުގެ މަސައްކަތެވެ. މި މަސައްކަތް ނިމުމަށް ފަހު އޭނާ އެރޭ މަޑުކުރީ މިއުޒިއަމްގައެވެ. ޖެހިގެން އައި ދުވަހު މިއުޒިއަމް ހުޅުވާ މީހުން ހޭލަމޭލަވާން ފެށުމުން ކުރެހުން ހިފައިގެން އޭނާ ނިކުތެވެ. ކުރެހުން އޮތީ ޖެކެޓްގެ އެތެރޭގައި އޮޅާލާފައެވެ.

ފުރަތަމަ ދުވަހު އެ ކުރެހުން ނެތްކަން އެއްވެސް މީހަކަށް ފާހަގަ ވެފައެއް ނުވެއެވެ. އޭރު މޮނަ ލީސާ އެހާ މަޝްހޫރެއް ނޫނެވެ. މިއުޒިއަމް އަށް ވަންނަ މީހުން އަންނަނީ ވަކި އެ ކުރެހުން ބަލާކަށް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން މާބޮޑު ރައްކާތެރިކަމެއްވެސް އެ ކުރެހުމަށް ދީފައެއް ނުވެއެވެ. ކުރެހުން އިނީ ފާރުގައި ހަރުކޮށްފައެއްވެސް ނޫނެވެ. އޭގެ ދެދުވަސް ފަހުން ކުރަހާ މީހަކު އައިސް މޮނަ ލީސާގެ ކުރެހުން ނަކަލު ކުރަން އުޅުމުން އެ ކުރެހުން އެތާ ނެތްކަން އެންމެނަށް އެނގިއްޖެއެވެ. އަދި މި ވައްކަމުގެ ޚަބަރު ގައުމުތަކުގެ ނޫސްތަކުގެ ފަލަ ސުރުޚީތަކަށް އަރައިފިއެވެ. ޚަބަރު ފެތުރުމާއި އެކު ލޫވަރ މިއުޒިއަމް ދެކިލަން ގިނަ ބަޔަކު ޝައުގުވެރިވިއެވެ. އަދި މޮނަ ލީސާ ކުރިން އިން ހުސް ފާރު ދެކިލަންވެސް ގިނަ ބަޔަކު ޒިޔާރަތް ކުރިއެވެ.

މިވައްކަމާ ގުޅޭ އެއްވެސް ހެއްކެއް ފުލުހުންނަކަށް ނުހޯދުނެވެ. ވައްކަމުގެ ފަހަތުގައި ވަނީ ޕެބްލޯ ޕިކާސޯ ކަމަށް ފުލުހުން ޝައްކު ކުރި ނަމަވެސް އެކަމަށް ބާރުދޭ އެއްވެސް ގަރީނާއެއް ފުލުހުންގެ ނެތެވެ. ފަހުން ވިޗެންޒޯ ޕެރުއްގިޔާގެ ޚަބަރެއް ވެސް ނުވެއެވެ. އޭގެފަހުން ދެ އަހަރު ވެގެން ދިޔައިރު މޮނަ ލީސާ މަތިން މީހުން ހަނދާން ނެތެން ފަށައިފިއެވެ. މިހެން ހުއްޓާ، ކުރެހުން ގަނެވިއްކާ މީހެއް ކަމަށްވާ އަލްފްރެޑޯ ގެރީއަށް ނުދަންނަ މީހެއްގެ ސިޓީއެއް ލިބުނެވެ. އޭގައި ވަނީ މޮނަ ލީސާ ވަގަށް ނަގައިގެން ގެނެސް އޭނާގެ އަތުގައި އޮތްކަމާ، އެ ވިއްކާލަން ބޭނުންވާ ވާހަކައެވެ. ގެރީ އިޓަލީގެ ފްލޮރެންސްގައި މިމީހާއާ ބައްދަލުކޮށް، އެ ކުރެހުމަކީ އަޞްލު ކުރެހުންކަން ޔަގީން ކުރިއެވެ. ވިޗެންޒޯ ޕެރުއްގިޔާ ވަނީ ދެ އަހަރުވަންދެން މޮނަ ލީސާ އޭނާގެ އެނދު ދަށުގައި ފޮރުވައިގެން ގެންގުޅެފައެވެ.

މިކަމާ ގުޅިގެން ފުލުހުން ވިޗެންޒޯ ޕެރުއްގިޔާ ހައްޔަރުކުރިއެވެ. ކޯޓުގައި، އޭނާ ކުރެހުން ވަގަށް ނެގި ސަބަބު އޮޅުން ފިލުވަން ސުވާލު ކުރުމުން ބުނީ އޭނާއަށް މޮނަ ލީސާ ދެކެ ލޯބިވެވުނީ ކަމަށެވެ. އިތުރަށް އޭނާ ބުނީ އެ ކުރެހުން ކުރެހި ޑާ ވިންޗީއަކީ އިޓަލީ މީހަކަށް ވުމުން އެ ކުރެހުން އޮންނަންވާނީ އިޓަލީގައި ކަމަށް ގަބޫލުކުރާ ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ޑާ ވިންޗީގެ އުމުރުގެ ފަހު އަހަރުތައް އޭނާ ހޭދަ ކުރީ ފްރާންސްގައެވެ. އަދި ކުރެހުމަކީ ކުރީގެ ފްރާންސްގެ ރަސްކަލަކަށް ވިއްކާފައިވާ ކުރެހުމެކެވެ. އެހެންކަމުން އެހެން ވަގަށް ނަގައިގެން ވިޔަސް މޮނަ ލީސާ އިޓަލީއަށް ގެންދިއުމުގެ އެއްވެސް މާނައެއް ނެތެވެ.

ފަހުން މޮނަ ލީސާވަނީ ލޫވަރ މިއުޒިއަމްއަށް އަނބުރާ ގެންދެވިފައެވެ. ވިޗެންޒޯ ޕެރުއްގިޔާގެ މައްޗަށް ވައްކަން ސާބިތުވެ 1 އަހަރު ދުވަހުގެ ޖަލުހުކުމެއް އިއްވުނެވެ. އޭނާ އެވައްކަން ކުރީ ޤައުމީ ރޫޙުގައި ކަމަށް ފަނޑިޔާރު ފާހަގަ ކުރިއެވެ. މިކަމާ ގުޅިގެން މޮނަ ލީސާ އަކީ ތާރީޚް ދުށް އެންމެ މަޝްހޫރު ކުރެހުމަށް ވެގެން ދިޔައެވެ. މިހާރު މޮނަ ލީސާ ބެހެއްޓިފައި ހުންނަނީ ވަޒަން ނާރާ ބިއްލޫރިން ރައްކާތެރިކޮށްފައެވެ. މިކުރެހުމަށް ވަކިން ޚާއްސަ ކޮޓަރިއެއް މިއުޒިއަމްގައި ހުރެއެވެ.