ދުނިޔޭގެ ދިގު ތާރީހުގައި ގައުމުތަކަށް އެކި ނަންނަމުން މުހާތަބު ކުރެވެމުން ދިޔައެވެ. އެކި ގައުމުތަކަށް އެގައުމެއް ހާއްސަވާ ކަމަކާއިގުޅިގެން ނަމެއް ކިޔާ އުޅުނުވެ. ނުވަތަ ލަގަބެއް ދީ އުޅުނެވެ. އެގޮތުން ކަނޑުގެ ބާޒުންގެ ގޮތުގައި މަޝްހޫރުވެގެންދިޔައީ ޕޯޗުގީޒުންނެވެ. އެބައިމީހުންނާއި ދިމާލަށް ދިވެހީން، ފުށެތިކާލުންނޭ ކިޔައެވެ. އެމީހުންނަށް ކަނޑުގެ ބާޒުންނޭ ކިއުމުގައި ބޮޑެތި އެތައް ސަބަބުތަކެއް ވާނޭކަމާއި މެދު ޝައްކެތްނެތެވެ.

ޕޯޗުގީޒުންގެ އަޅުވެތިކަމުގައި ދިވެހިރާއްޖެވެސް ވަނީ ހިތްދަތި އެތައް ދުވަސްތަކެއް ގުނާފައެވެ. އެއީ ވޭނާއި ކެކުޅުމުން ފުރިގެންދިޔަ އަނދިރި އަހަރުތަކެކެވެ. މީލާދީން 1558 ކުން ފެށިގެން 1573 ވަނަ އަހަރާއި ޖެހެންދެން ދިވެހީންތިބީ އެ ބާޒުތަކުގެ ވަކިތަކުގެ ދަށުގައި ލޭ ކޮށެވި އަޅުވެތިވެފައެވެ. އަދި އޭގެ ކުރީގައްޔާއި ފަހުގައިވެސް ޕޯޗުގީޒުންގެ އުނގަދުލާއި ހަމަލާތައް ދިވެހީންނާއި ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ. ދިވެހިންނާއި މިހާ ހަތުރުވެރި، ދުނިޔޭގެ ބޮޑު އިސްތިއުމާރީ ބާރަކާއި ބެހޭ ގޮތުން މައުލޫމާތުކޮޅެއް އެނގިފައިހުރުން މުހިންމުކަމުގައި ދެކެމެވެ. އެހެންކަމުން، މިހާ ހިސާބުން ޕޯޗުގީޒުންނަށް ކަނޑުގެ ބާޒޭ ކިޔެން މެދުވެރިވި ސަބަބުތަކަށް ބަލައިލާނަމެވެ.

ޕޯޗުގީޒުންނަކީ ބިމުގެ ސަތައިގެ ގޮތުން މާ ބޮޑު ގައުމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް މީލާދުން 15 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައި އެބައިމީހުންވަނީ ކަނޑުމަގުގެ ދަތުރުވެރިކަމުގައި އެހެން ހުރިހާ ގައުމުތަކަށްވުރެ ކުރިއަށް ޖެހިލާފައެވެ. ޕޯޗުގީޒުންގެ ރަސްގެފާނު، އެއްވަނަ ޖޯންގެ ދަރިކަލުން ހެންރީ ދަ ނެވިގެޓާރ، އޭނާގެ ދަށުން ކުޅަދާނަ ޖޯގުރަފަރުންނާއި ނެވިގޭޓަރުން ވަނީ ތަމްރީނުކޮށް އުފައްދާފައެވެ. އަދި ކަނޑުމަގުގެ ބޮޑު އަސްކަރިއްޔާއެއް އުފައްދާ ކަނޑަށް ގަދަކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ. އޭގެފަހުން ޕޯޗުގީޒުގެ ކައިރީގައި ވާ ބައެއް ރަށްތައް އެމީހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށަށް ގެންނަން ފެށިއެވެ. އެގޮތުން މެޑީރާ ކެނޭރީޒް އަދި އެޒޯރޭޒް ފަދަ ޖަޒީރާ ރަށްތައް ހިމެނެއެވެ. މިއީ މި ބާޒުގެ ފިޔަފަޅާ އުދުހެން ފެށި ދުވަސްވަރެވެ.

ކަނޑުގެ މި ބާޒަށް ރަނގަޅަށް އުދުހެވެން ފެށުމުން، އިސްތިއުމާރީ މަސައްކަތްތަަކަށް މިސްރާބުޖެހިއެވެ. އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް މީދާލުން 1445 ގައެވެ. މި މަސައްކަތްތަކުގެ ފުރަތަމަ ޝިކާރައަކަށް ވެގެން ދިޔައީ އެޕްރިކާގެ އައްސޭރީގެ ބައެއް ރަށްތަކެވެ. އެގޮތުން މީލާދުން 1460 ގައި އެރަށްތަކުގެ ފުރިހަމަ މައުލޫމާތު ޕޯޗުގީޒުން ހޯދާ އެއްކުރުމަށްފަހު މީލާދުން 1480 ގެ އަހަރުތަކުގައި އެފްރިކާގެ ބައެއް ރަށްތައް އިސްތިއުމާރުކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ.

މީލާދުން 1497 ވަނަ އަހަރު، ޕޯޗުގީޒުގައި އޭރު ހުންނެވި ރަސްގެފާނު، ދެވަނަ ޖޯންގެ އަމުރަށް، ވަސްކޮޑަގާމާ ނަމަކަށް ކިއުނު ޕޯޗުގީޒުންގެ "އެޑްމިރަލް" އެއް، ނައުޒޯނގު ތަކަކައިގެން އެޕްރިކާގެ ކޭޕް އޮފް ގުޑް ހޯޕް  ވަށާލުމަށްފަހު، އިންޑިޔާގެ ހުޅަނގުގައި އޮންނަ ކާލީކޯޓު ނުވަތަ ކެލިކަޓް އަށް ދަތުރުކުރިއެވެ. މިދަތުރު ކާމިޔާބު ވެފައިވަނީ މީލާދުން 1498 ގައެވެ. މިއީ ޔޫރަޕާއި އިންޑިޔާ އާއި ދުރުއިރުމައްޗަށް ދަތުރުކުރާނޭ އައު މަގެއްވެސް ހޯދި ދަތުރެކެވެ. ޔޫރަޕުގެ އެހެން ގައުމުތަކުންވެސް މި މަގު އިހްތިޔާރުކުރަން ފެށިއެވެ. އެހިސާބުން ޕޯޗުގީޒުން ވެގެން ދިޔައީ އެ ދަތުރުތައް ކޮންޓުރޯލުކޮށް އިންޑިޔާގެ ކަނޑަށް ބާރު ފޯރުވަމުން ގެންދިޔަ ބަޔަކަށެވެ. މިދުވަސްވަރު އެބައިމީހުންގެ މަގުސަދަކަށްވީ ނަޞާރާދީން އިންތިހާއަށް ފެތުރުމެވެ. އަދި އެތެރެވަރީގެ ބާރާއި މުއްސަނދިކަން މިލްކުކުރުމެވެ. އެގޮތުގައި އެބައިމީހުންގެ އަސްކަރީ މީހުން ބޭނުން ކޮށް އެހެން ދީންތަކުގެ މީހުންނަށް ބިރުދައްކާ ނަޞާރާ ދީނަށް ބަދަލުކުރަމުން ދިޔައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ދަތުރުވެރި މަންދޫބުން އެކި ކަންކޮޅުތަކަށް ފޮނުވާ އެމީހުންގެ ނުފޫޒުން މުޅި އިންޑިޔާކަނޑަށާއި ދުރުއިރުމަށްޗަށް ހިޔަނި އަޅަމުން ދިޔައެވެ.

ބްރެޒިލްގެ އައްސޭރި ބިންތަކަށް ޕޯޗުގީޒުން ވެރިވެގަތީ މީލާދުން 1500 ގައެވެ. އެއީ ޕެޑްރޯ އަލްވަރޭޒް ކަބްރާލް ނަމަކަށް ކިއުނު ކެޕްޓަނެއްގެ ދަށުން ކުރެވުނު އިސްތިއުމާރީ ހަރަކާތެކެވެ. ހަމަ އެ ކެޕްޓަނުގެ ދަށުން އިންޑިޔާގެ ކޮއްޗޭ ވެސް ހިފިއެވެ. އޭގެފަހުން ޑިއެގޯ ޑަޔަސް ނަމަކަށް ކިޔުނު ކެޕްޓަނެއްގެ ދަށުން އިންޑިޔާގަނޑުގައި އޮންނަ މަޑަގަސްކަރާވެސް ޕޯޗުގީޒުންގެ އަތްދަށަށް ގެންދިޔައެވެ. މީލާދުން 1509 ގައި ޑިޔޫ އަދި މީލާދުން 1510ގައި ގޯވާ ޕޯޗުގީޒުންގެ އަތްދަށުވިއެވެ. މީގެ އިތުރުން މީލާދުން 1511 ގައި މަލައްކާ (މެލޭޝިޔާގެ އިރުމަތީ އައްސޭރީގެ ރަށެއް) ޕޯޗުގީޒުން އިސްތިއުމާރުކުރި އިރު މީލާދުން 1515ގައި ފާރިސްކަރައިގެ އައްސޭރީގެ ބޮޑުބައެއް އެބައިމީހުން އިސްތިއުމާރު ކުރިއެވެ. އޭގެފަހުން މީލާދުން 1557 ގައި ސީނުކަރައިގެ ކައިރީގައި އޮންނަ މަކާއޯ އޭ ކިއުނު ޖަޒީރާތަކުގައި ޕޯޗުގީޒުންގެ އާބާދީއެއް އުފެއްދިއެވެ.

ކަނޑުގެ ބާޒުންގެ އިސްތިއުމާރީ ވަކިތައް މިހާ ގަދަކޮށްލި މި ދުވަސްވަރު، އެތެރެވަރިއާއި ދުރުއިރުމަތީގެ ވިޔަފާރިތައް، ހާއްސަކޮށް ހަވާދުގެ ވިޔަފާރީގެ މުޅި ކޮންޓުރޯލު އެބައިމީހުން ހޯދިއެވެ. ފާރިސްކަރައާއި މެލެއްކާ އާއި ޗައިނާގެ ދެކުނު ކަނޑުތަކުގެ ދަތުރުތަކުގެ ހުންގާނު އެބައިމީހުން ހިފައިފިއެވެ. މިދުވަސްވަރު ބަންގާޅުން ފެށިގެން ސީނުކަރައާއި ހަމައަށް ޕޯޗުގީޒުންގެ ވެރިކަން ހިންގާ ރަށްތަކުގެ އަދަދު ގިނަކޮށް ވަރުގަދަ ކޮށްފައި ހުއްޓެވެ. ޕޯޗުގީޒުންގެ ބާރު މަޑުމަޑުން ފިލަން ފެށީ މީލާދުން 17 ވަނަ ގަރުނުގައި ލަންދޭސީން (ޑަޗް) ދުނިޔޭގެ އިރުމަތީ ކަނޑުގައި ބާރު ހިންގަން ފެށި ހިސާބުންނެވެ.

ޕޯޗުގީޒުންގެ އިސްތިއުމާރީ ހަރަކާތުގެ މައިގަނޑު މަގުސަދު ކަމަށް ވެފައި އޮތީ އެބައިމީހުންގެ ނަޞާރާ ދީން ފެތުރުމާއި ކަނޑު ދަތުރުތަކުގެ ކޮންޓުރޯލް ހޯދާ ހަވާދުގެ ވިޔަފާރީގެ ކޮންޓުރޯލު ހޯދުމެވެ. ޕޯޗުގީޒުންގެ އިސްތިއުމާރުގައި މުޅިންހެން ބޭނުން ކޮށްފައިވަނީ ކަނޑުމަގުގެ ލަޝްކަރުތަކެވެ. އެތައް ނެވިގޭޓަރުންނާއި ޖޯގުރަފަރުންނެއް އުފެދިގެން ދިޔަ ކަނޑުގެ ބާޒުންގެ ތެރޭގައި ކަނޑުމަގުގެ ހަނގުރާމަތަކަށް ފަރިތަ، ހުނަރުވެރި އެތައް ހަނގުރާމަ ވެރިންނެއް ތިއްބެވެ. އެބައިމީހުންގެ އިސްތިއުމާރުގައި ކަނޑުމަގުން އެހާ ބޮޑު ކާމިޔާބީތަކެއް ހޯދާފައި އޮތް އޮތުން އެއީ، އެބައިމީހުންނަށް ކަނޑުގެ ބާޒުންގެ ލަގަބު ދެވުނު ސަބަބެވެ.

ނޯޓް: މިލިއުމުގައި މައުލޫމާތު ހޯދާފައިވާނީ 1999 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި 15 ވީ ދުވަހު، ދިވެހި ބަހާއި ތާރީހަށް ހިދުމަތްކުރާ ގައުމީ މަރުކަޒުން ނެރުނު، "ދިވެހިންނާއި ޕޯޗުގީޒުން 1،2،3" މިފޮތުގެ ސަފްހާތަކުންނެވެ.