މިނިވަންކަމުގެ ނަމުގައި......!

ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ މީލާދީ ސަނަތުން 1796 ކުން ފެށިގެން އިނގިރޭސިންގެ އަތްދަށުގައި ނުވަތަ އިސްތިއުމާރުގެ ދަށުގައި އަޅުވެތިވެފައި އޮތް ގައުމެކެވެ. މި އަޅުވެތިކަމުން ސަލާމަތްވެ، މިނިވަންކަމުގެ ފޮނި މީރުކަން ދިވެހިންނަށް ލިބުނީ މީލާދުން 1965ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހުގެ 26ވަނަ ދުވަހުގައެވެ. 78 އަހަރުގެ އިސްތިއުމާރީ އަޅުވެތިކަމަކަށްފަހު، ދިވެހިރާއްޖެ އިނގިރޭސިންގެ އަތްދަށުން މިނިވަންވެ، މިނިވަން ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ދުނިޔޭގައި އޮންނަތާ މިވީ 59 އަހަރެވެ. ނަމަވެސް އުފެދޭ ވަރަށްބޮޑު ސުވާލެއް އެބަ އޮތެވެ! ހަގީގަތުގައިވެސް ދިވެހިން މި ތިބީ އިނގިރޭސިންގެ އިސްތިއުމާރުން މިނިވަންވެގެންތޯ އުފެދޭ ސުވާލެވެ! މި ސުވާލުގެ މައްޗަށް ކޮންމެ ބޭފުޅަކުވެސް، އަމިއްލަ ވިސްނުމާއި ހިޔާލު އިސްކޮށް، ބުއްދީގެ ހަމަތަކުން ވިސްނާ ފިކުރުކޮށްލާށެވެ! މިއީ ރަނގަޅު ޖަވާބެއް، އަދި ނުބައި ޖަވާބެއްވެސް އެކުލެވިގެންވާ ސުވާލެއް ނޫނެވެ!

އިނިގިރޭސިންގެ މި އިސްތުއުމާރީ އަޅުވެތިކަމުގެ ދަށަށް ދިވެހިރާއްޖެ ދިއުމަށް މެދުވެރިވީ 1796ވަނަ އަހަރު، އިނގިރޭސިން، އަވަށްޓެރި ސިލޯނު، އެމީހުންގެ އިސްތިއުމާރުގެ ދަށަށް ގެނައުމާއި ގުޅިގެންނެވެ. އެއީ ދުނިޔޭގެ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ ކުރިން ކުރެވުނު ނަޕޯލިއަނިކް ހަނގުރާމައިގައެވެ. އިނގިރޭސިން ދިވެހިރާއްޖެ އަޅުވެތިކޮށްގެން ތިބި ދުވަސްވަރީ، ދިވެހިން އެތައްކަމެއް ތަޖުރިބާ ކުރި ދުވަސްވަރެކެވެ. އަޅުވެތިކަންވެސް އިންތިހާއަށް ތަޖުރިބާ ކުރަމުން ދިޔައިރު، އެއިރު، ބަވަނަވަމުންދިޔަ ދުނިޔޭގައި، ފަންނިއްޔާތާއި އުމްރާނީ ތަރައްގީއާއި ދިވެހިން ތަފާތު ތަޖުރިބާތަކެއް އިނިގިރޭސިންނާއި އެކު ކުރިއެވެ.

ކޮންމެއަކަސް، 1965ވަނަ އަހަރު، ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ލިބިގެންދިޔައީ، އިނގިރޭސިންނާއި އެކު، އަވަށްޓެރި ސިލޯނުގައި ވެވުނު އެއްބަސްވުމެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. އެއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްކަމުގައި ހުންނެވީ ސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދް ދީދީ އެވެ. ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖޭ މިނިވަންވި އެއްބަސްވުމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަރާތުން ސޮއި ކުރެއްވީ އެއިރުގެ ބޮޑުވަޒީރު، އިބްރާހިމް ނާސިރެވެ. 1968ވަނަ އަހަރު، ސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދް ދީދީގެ ރަސްކަން ނިމި، ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމެއްގެ ބިންގާ ދިވެހިރާށްޖޭގައި އެޅިގެން ދިޔައެވެ. މިގައުމުގެ ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސް އަކީ، ދިވެހިން މިނިވަންކޮށްދިން އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއި ކުރެއްވި، ވެލާނާގޭ އިބްރާހިމް ނާސިރެވެ.

އާދޭހެވެ! މިނިވަންކަމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ދިވެހި ރަދީފުގައިވެސް މިނިވަންކަމުގެ މާނަ އެކި ގޮތްގޮތަށް ކުރެވިފައި ހުރެއެވެ. އަޅުވެތިކަމެއް ނެތުމަކީ މިނިވަންކަމޭ ބުނާއިރު، އަމިއްލަވަންތަ ކަމާއި، ނުފޫޒެއް ނެތުމާއި، އިހްތިޔާރު ލިބިގެން ވުމާއި، ހައްޤުތައް ލިބިގެންވުންވެސް އެއީ މިނިވަންކަން ކަމުގައި ދިވެހި ރަދީފު ބުނެއެވެ. އެހެންކަމުގައި ވަނީނަމަ، ގައުމަކަށް މިނިވަންކަން ލިބުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ މި ސުވާލާއި މެދުގައިވެސް ތިޔައިން ކޮންމެ ބޭފުޅަކުވެސް އަމިއްލަފުޅު ސިކުނޑިން ވިސްނާލާށެވެ!

ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ މުއްސަނދި ތާރީޚެއް ލިބިގެންވާ ގައުމެކެވެ. ދިވެހިންގެ މި ދިގު ތާރީޚު ލިޔެވިގެން ރައްކާކުރެވެންފެށީ ރާއްޖެ އިސްލާމް ވުމަށްފަހު، މީލާދުން 1153ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެންކަމަށް، ތާރީޚު ދިރާސާކުރައްވާ ބައެއް ބޭފުޅުން ފާހަގަ ކުރައްވައެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެއްވީ، މަޣްރިބު ކަރައިގެ ބޭކަލެކެވެ. މި ބުނުމުގެ މައްޗަށް އެއީ ފާރިސްކަރައިގެ ބޭކަލެކޭވެސް ބުނާ ބަޔަކު އުޅެއެވެ. ކޮންމެއަކަސް އެއީ ކޮންމެ ބޭކަލެއްކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެނގި ޔަގީންވާ ކަމަކީ ދިވެހިންގެ ދިވެހި ބަހުގައި، އަރަބި ބަހާއި، ފާރިސީ ބަހާއި، އުރުދޫ ބަހާއި، ސިންހަޅަ ބަހާއި އަދި އެނޫންވެސް ބައެއް އަވަށްޓެރި ބަސްތަކުގެ އަސަރު އެކުލެވިގެންވާ ކަމެވެ. ހަގީގީ އަސްލު ދިވެހި ބަހުގައި، އިނގިރޭސި ބަހުގެ އަސަރަކީ އެކުލެވިގެންވާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.

ކޮންމެ ގައުމެއްގެވެސް، މަޝްހޫރު އެތައް ޢިލްމީ ޢާލިމުންނެއް އުފެދޭނެއެވެ. އެގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެ ދުއް، އެއްމެ މަޝްހޫރު ޢިލްމީ ޢާލިމުންގެ ތެރޭގައި ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީނާއި، މުޙައްމަދު ޖަމީލް ދީދީ ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މިއީ ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވުމުގެ ކުރިން ދުނިޔޭގައި އުޅުނު ބެބޭފުޅުންނެވެ. މީގެތެރެއިން ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް މަންޒަރު ދެކިވަޑައިގެންފައި ވާނީ މުޙައްމަދު ޖަމީލް ދީދީއެވެ. މުޙައްމަދު ޖަމީލް ދީދީ އަވަހާރަވެފައި ވަނީ 1989ވަނަ އަހަރެވެ. ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީން އަވަހާރަވެފައި ވަނީ 1948ވަނަ އަހަރުގައެވެ. ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީނަކީ ދިވެހި ބަހަށާއި، އިސްލާމްދީނަށް އެތައް ހިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވި މޮޅު އެދުރެކެވެ. ޢިލްމީ އެތައް ފޮތެއް ލިޔުއްވި މުސަންނިފެކެވެ. އެބޭފުޅާގެ ފޮތްތަކުގައި ދިވެހިބަހުގެ "އަސަރު" ގަދައެވެ. އަރަބި ބަހާއި އުރުދޫ ބަހާއި، ފާރިސީ ބަހުގެ އަސަރުވެސް ވަކި ކުޑައެއް ނުވާނެއެވެ. ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީނަކީ، އުރުދޫ ބަހާއި، އަރަބި ބަހާއި، އަދި ފާރިސީ ބަހުން ލިޔެފައިވާ އެތައް ފޮތެއް ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާކުރެއްވި މޮޅު ލިޔުންތެރިއެކެވެ. ދީނީ ޢިލްމުގައި މުރުޝިދެކެވެ. މިއީ އިނގިރޭސިންގެ އިސްތިއުމާރުގައި ރާއްޖެ އޮތް ދުވަސްވަރެވެ. ނަމަވެސް އިނގިރޭސި ބަހުގެ ނުފޫޒެއް، މި ޢާލިމުންގެ މައްޗަށް ފޯރާފައެއް ނެތެވެ. އެބައިމީހުންގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރު، ދިވެހިންގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގެ މައްޗަކަށް އެއިރަކު ފޯރާފައެއް ނެތެވެ.

އަޅުވެތިކަމުގައި ވެސް މިނިވަންކަންމަތީ ޢިލްމު އުގެނުމުގެ ފުރުސަތު އޮތެވެ. އަދި އުނގެނުނު ޢިލްމެއް ފޯރުކޮށްދިނުމާއި، ޢިލްމު އުފެއްދުމާއި ހޯދުމާއި، ޢިލްމީ ޖީލެއް ބިނާކުރުމަށް ދިވެހިންނަކަށް އެއިރަކު މާބޮޑު ހުރަސްތަކެއް އޮތް ކަމަކަށް ތާރީޚު ހެއްކެތް ނުދެއެވެ. ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަޢުލީމު ކުރިއެރުވުމަށް ކޮށްދެއްވި އެއްމެ މުހިއްމު އެއް ކަމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ މަދަރުސާ ހުޅުމެކެވެ. 1927ގައި އުފެދުނު މަދަރުސަތުލް ޞަލާހިއްޔާ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ މަދަރުސާއެވެ. މި މަދަރުސާގެ މޭސްތިރި އަކީ ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީނެވެ. 1928ގައި މި މަދަރުސާގެ ނަން، މަދަރުސަތުލް ސަނިއްޔަތުލް ޙުކްތޫމުލް މަހަލްދީބިއްޔާއަށް ބަދަލު ކުރެވުނެވެ. މިއަދު މި މަދަރުސާ ފެންނާން އެހުރީ މަޖީދިއްޔާ ސުކޫލުގެ ނަމުގައެވެ. އިސްވެ ދެންނެވުނު ފަދައިން، އިނގިރޭސިން ދިވެހިރާއްޖެ އަޅުވެތިކޮށްގެން ތިބި ދުވަސްވަރު، ދިވެހިރާއްޖޭގައި މުޅިން އަލަށް އުފެދުނު މަދަރުސާގެ ނަން އެ އޮތީ ޢަރަބި ކަލާމުންނެވެ. ދެވަނައަށް ބަދަލު ކުރެވުނު ނަން ވެސް ހަމަ އެފަދައެވެ. މި މަދަރުސާގައި އައްވަލައްވެސް ކިޔަވައިދޭން ފެށީ، ދިވެހި ބަހާއި، ޢަރަބި ބަހާއި، ހިސާބު ޢިލްމާއި، އިސްލާމްދީނުގެ ދީނީ ޢީލްމާއި އަދި ޤުރުއާނެވެ. ކިޔަވައިދިނީ އަމިއްލަވަންތަ މަންހަޖުތަކަށެވެ. އެއިރުވެސް ދިވެހިރާއްޖެ އޮތީ އިނގިރޭސިންގެ އަޅުވެތިކަމުގައެވެ. އިނގިރޭސި ބަހެއް ކިޔަވައެއް ނުދެއެވެ. ހިސާބު ޢިލްމުވެސް އުނގަންނައި ދިނީ ސާފު ދިވެހި ބަހުންނެވެ.

އިންސާނެއްގެ މުޅި ހަޔާތް ބަދަލުކޮށްލާ ކަމަކަށް އޭނާގެ ތަޢުލީމު ވެއެވެ. އެ ތަޢުލީމުގެ މައްޗަށް އޭނާގެ މުޅި ދިރިއުޅުން ބިނާކުރާނެއެވެ. އެހެނީ ތަޢުލީމަކީ އިންސާނާގެ ފިކުރާއި ހިޔާލު ކުރުމުގައި އޭނާ ގެންގުޅޭ އަގީދާ ކިޔަމަންކުރާނެ އެއްޗެކެވެ. ސިކުނޑިތަކުގެ މައްޗަށް، ތަޢުލީމަކީ ބާރު ފޯރުވާ އެއްޗެކެވެ. ބަޔަކު އަޅުވެތިކުރުމަށް އެދޭނަމަ، ކަނޑި ބަޑީގެ ބާރަށްވުރެ، އެބައިމީހުންގެ އަގީދާގެ ކޮންޓުރޯލު ހޯދުން އެއީ މާ ގަދަ ބާރެކެވެ. މިއީ މި ފަހަކުން ދުނިޔެ ދަސްކުރި ކަމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް މިއީ މި ފަހަކުން ފާޅުގައި ދުނިޔޭގައި ބޭނުންކުރާ އުކުޅެކެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވުމުގެ ކުރިއާއި، މިއަދާ އަޅާ ކިޔާލަބަލާށެވެ! ޙުސައިން ޞަލާހުއްދީނުމެންގެ ޒަމާނާއި މި ޒަމާނާއި އަޅާ ކިޔާލާށެވެ! ތަޢުލީމީ ނިޒާމަށް ވިސްނާލާށެވެ! ކުރިން ބުނެވުނު މިނިވަންކަމުގެ މާނައާއި މެދު ހިޔާލުކޮށްލާށެވެ! އަދުގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގައި އަޅުވެތިކަމެއް ނެތޭ ބުނެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ އަމިއްލަވަންތަކަމެއް އެބަ އޮތޭ ބުނެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ ނުފޫޒެއް ނެތޭ ބުނެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގައި ދިވެހިންގެ އަމިއްލަ އިހްތިޔާރު އެބަ އޮތޭ ބުނެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ މި ސުވާލުތަކަށްވެސް އަމިއްލަ ސިކުނޑިން ވިސްނާލުމަށްފަހު ޖަވާބެއް ހޯދާލާށެވެ!

އަދުގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގައި ހަމަ ގައިމުވެސް އިނގިރޭސިންގެ ނުފޫޒު ގަދަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ފަހަރުގައި އިނގިރޭސި ބަހަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ބަހެއް ކަމަށްވުމުން، މިފަދަ ކަމެއް މިޒަމާނުގައި ހިނގާފާނެއެވެ. ނަމަވެސް "ބައިނަލްއަގުވާމީ" އަކީ "ގައުމީ" މިނިވަންކަމަށް ހުރި ހުރަހަކަށް ވެގެން ނުވާނެ ނޫންތޯއެވެ؟ މިއަދު މި ދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި ދިވެއްސަކަށް ވަޒީފާވެސް ލިބެން އަންނަނީ އިނގިރޭސި ފާހެއް އޮވެގެންނެވެ. މި ދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި، ދިވެއްސަކަށް، ތަޢުލީމީ ގޮތުން ކުރިއަށް ދެވެން އޮންނަނީވެސް އިނގިރޭސި ފާހެއް އޮވެގެންނެވެ. ދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި ހުންނަ ދިވެހި މަދަރުސާތަކުގައި އެތައް އަހަރެއް ހޭދަކުރުމަށްފަހު، އިނގިރޭސިން ފޮނުވާ އިމްތިހާނެއް ހަދައިގެން ނޫނީ، މީހާ މީހަކަށް ނުވާ ދަރަޖައަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމު މިއަދު ގޮސްފިއެވެ. ކޮލެޖު ޔުނިވާސިޓީ ތަކުގައިވެސް މުޅީންވެސް އޮންނަނީ ފަރަންޖީ މަންހަޖުތަކެވެ. އިނގިރޭސިން ބުނި އެއްޗެއް، ބުނިގޮތަކަށް ދަސްކުރުން ނޫން ގޮތެއް ނެތެވެ. އަމިއްލަ ހިޔާލުގެ މައްޗަށް އެއްޗެއް ލިޔެފިނަމަ ފާހެއް ވަނީކީ ނޫނެވެ. އެއްކަލަ އަމިއްލަވަންތަކަމެއް، އިހްތިޔާރެއް ނެތެވެ. ސިކުނޑިތައް ދޮވެ އަގީދާ ބަދަލުކޮށް، އިސްތިއުމާރުކޮށް، އަޅުވެތިކޮށްލަން މިއަށްވުރެ ވަކި މޮޅު އުކުޅެއް ކޮބައިތޯއެވެ؟ މިނިވަންކަމަކީ މިއީތޯއެވެ؟ ރައީސް ނާސިރު، ސޮއި ކުރެއްވީ މިފަދަ މިނިވަންކަމެއް ހޯދައިދޭން ހެއްޔެވެ؟

ގަމުގައި ކިތައްމެ މީސްކޮޅު މަދަސް، ސިޔާސީ މާ ބޮޑު ބާރުވެރިކަމެއް ނެތަސް، އިގްތިޞާދީ މާ ބޮޑު ތަނަވަސްކަމެއް ނެތަސް، ދިވެހިންނަކީ މި ދުނިޔޭގައި ފުދިގެން އުޅުނު ބައެކެވެ. އެހެން ގައުމުތަކަށް ބަރޯސާވިޔަސް، އަޅުވެތި ނުވެ އުޅުނު ގައުމެކެވެ. "ބައިނަލްއަގުވާމީ" އެތައް ކަމެއްގައި "ގައުމިއްޔަތު" ހަލާކު ނުކޮށް ބައިވެރި ނުވެވޭނެ ހެއްޔެވެ؟ "ބައިނަލްއަގުވާމީ" ދުނިޔެ އަކީ "އަޅުވެތި ނުވެވި" ހިއްސާ ނުވެވޭނެ ދުނިޔެ އެއް ހެއްޔެވެ؟ ލިބުނު މިނިވަންކަމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބާހެއްޔެވެ؟ އެއީ ނަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އެއީ އަޅުވެތިކޮށް އިސްތިއުމާރު ކުރަން ދުރާލާ ބަޔަކު ޖެހި މަޅިއެއް ނޫންހެއްޔެވެ؟ އާދެހެވެ! އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި މިނިވަންކަމުގެ ނަމުގައި، ކުރި އަޅުވެތިކަން މާ ބޮޑެވެ! ހިޔާލަކީ ތަފާތު އެއްޗެކެވެ! އިޙްތިރާމު ކުރަމެވެ!

ހަވާލާ:

• މުޙައްމަދު ދީދީ، (2013). މިނިވަންކަން ހޯދަންޖެހުނީ މިނިވަންކަން ގެއްލިގެން. ފަތްތޫރަ, 400.

• ހަބީބާ ޙުސައިން ޙަބީބް. (2006). މިނިވަންކަމުގެ މިދައުރުގައި. ފަތްތޫރަ.

• ޙަފީޒާ ޢަލީ. (2009). ދިވެހިރާއްޖެ އިނގިރޭސިންގެ ޙިމާޔަތުގެ ދަށުގައި!. މާލެ، މޯލްޑިވްސް ކޮލެޖް އޮފް ހަޔަރ އެޑިއުކޭޝަން.

• ޢަބްދުﷲ ޝަރީފް އިބްރާހިމް. (2011). މިނިވަންކަން އަޅުވެތިކަމަށްވުރެ ހިތިވެއްޖެނަމަ. ފަތްތޫރަ 376. 39-40.

• އަހަރެމެން ކުޑައިރު މި ރާއްޖޭގައި ތިއްބެވި ދަންނަބޭކަލުން ހަތަރެއް. (2013). ފަތްތޫރަ.

• މަރްޔަމް ޚަލީލް. (2014). އިނގިރޭސީންގެ ބާރާއި ނުފޫޒު ސިޔާސީގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ މައްޗަށް ފޯރާފައިވާ ގޮތްތައް: ތާރީހީ ދިރާސާއެއް. މާލެ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ޔުނިވަރސިޓީ.