ދުނިޔޭގެ ބިމުގައި ހިކިފަސް ތަންތަނާއި މާސިންގާ ބޮޑެތި ކަނޑުތައް ވަނީ ވަކި ތަރުތީބަކުން އެރުތިފައެވެ. މާތް ﷲ ތަރުތީބު ކުރައްވާފައި ދުނިޔޭގެ ބިމުގައި ވަށައިގެން ފެންނަން ހުރީ ޤުދުރަތީ ރީތި މަންޒިލްތަކާއި އަޖައިބުކުރަނިވި ތަންތަނެވެ. ދުނިޔޭގެ ގިނަބައެއްގެ މެދުގައި މަޝްހޫރު މިފަދަ ކިތަންމެ ތަނެއް މި ބިންމަތީގައި ވާނެއެވެ. ދިވެހި ރާއްޖެއަކީވެސް މިފަދަ އެއް މަންޒިލެވެ. ދުނިޔެމަތީގެ ސުވަރުގެ ކަމުގައި ގިނަބަޔަކު ސިފަކުރާ މިރާއްޖޭގެ ރީތިކަމާއި ހިތްގައިމުކަން ވަނީ މި ގައުމުގެ ޤުދުރަތީ ފުރިހަމަ ކަމުގައެވެ. ރީތި ދޮންވެލި ގޮނޑުދޮށްތަކާއި، އަލި ސާފު މޫދާއި، ހިމޭން ރަށްތަކާއި، މާސިންގާ ބޮޑެތި ކަނޑުތަކާއި، އެ ކަނޑުތަކުގައި ތިލަވެފައިވާ ގިރިތަކާ ހާހަލާއި، ތިލަވެ ހިކިފައިވާ ފަރުތަކާއި އެ ފަރުތަކުގައި ވަކިން ހުދުކޮށް ހިކިފައިވާ ގަހެއް ރުކެއް ނުވާ ސާފު ފިނޮޅުތަކާއި، ޖަންގަލި ބޮޑު ފަޅުރައްތަކާއި އަދި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށެވެ. މިއީ ހިތްހަމަ ޖެހުމާއި ހިތްގައިމުކަމުގައި ދެވަނައެއްނުވާފަދަ ތަންތަނެވެ.

ރާއްޖޭގައި ވާ މިފަދަ ރީތި ހިތްގައިމު ތަންތަނުގެ ތެރެއިން ވަކިން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ތަންތަން ހުރެއެވެ. ރީތިކަމާއި އެތަންތަނުގެ ޤުދުރަތީ ފުރިހަމަކަމާއި އެތަންތަނުގެ ޤުދުރަތީ ހިމޭންކަމުން މަޝްހޫރުވެ ގިނަބަޔަކު ގަޔާވާ އެތައް ތަނެއް މި ރާއްޖޭގައިވެސް ވެއެވެ. މިފަދަ އެއް މަންޒިލަކީ މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރީގައި އޮންނަ ފަސްދޭތެރެއެވެ. ނުވަތަ ފަސްދޫތެރެއެވެ. ޒަމާނާއެކު މިރަށްތަކަށް މިހާރު ނިސްބަތްކުރެވެނީ ފަސްދޭތެރޭގެ ނަމުންނެވެ.

ބާ އަތޮޅު އުދެފި ފުރިހަމަވެފައިވާ ގޮތުން، އެ އަތޮޅުގެ ޙައްޠު އިސްތަވާގެ މަތީގައި އިރުން ހުޅަނގަށް ތަރުތީބު ވެފައިވާ ފަސްދޭތެރެއަކީ ޤުދުރަތީގޮތުން ހިތްގައިމު މަންޒިލެކެވެ. ޖުމުލަ ހަ ރަށުގެ މަށްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ މި ރަށްތަކުގައި ކަސިޔާރު ކަމެއް ނެތެވެ. 

ސީދަލަށް ތަރުތީބުން އުފެދިފައިވާ މި ހަ ރަށުން ކުރެ އެންމެ އިރުމަތީގައި ވަނީ އުނޑޫދޫއެވެ. އެއާއި ޖެހިގެން ހުޅަނގަަށް ފުނަދޫއެވެ. ފުނަދުއާއި ޖެހިގެން ހުޅުދޫއެވެ. ހުޅުދޫގެ ހުޅަނގުން ގެމެންދޫއެވެ. އެއާއި ޖެހިގެން ކެންދޫއެވެ. މި ހަ ރަށުގެ ތެރެއިން އެންމެ ހުޅަނގަށް އޮންނަނީ ކެޔޮދޫއެވެ. ކޮންމެ ރަށަކީވެސް ކޮންމެވެސް ޒާތެއްގެ "ދުލެކެވެ"!

މި ރަށްތަކުގެ ތެރެއިން ކެންދޫގައި ނޫނީ މިހާރު މީހުން އާބާދުވެއެއް ނޫޅެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އުނޑޫދޫ އަދި ފުނަދޫގައި މީހުން އާބާދުވެ އުޅެފައިވެއެވެ. 1968ވަނަ އަހަރު އެއްފަސް ކުރުމުގެ ސިޔާސަތުގެ ތެރެއިން، އުނޑޫދުއާއި ފުނަދޫގެ ރަށްޔިތުންވަނީ އެ އަތޮޅު އޭދަފުށްޓަށް ބަދަލުވެފައެވެ. އެއާއި އެކު މި ދެރަށަކީ އޭގެފަހުން ފަޅުވެފައިވާ ދެރަށެވެ. މި ދެރަށުގައި މީހުން އާބާދުވެ އުޅެފައިވާ ކަމުގެ ކިތަންމެ ހެއްކެއް ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ. މިސްކިތްތަކުގެ ފާރުތަކާއި އެތައް މަހާނަ ގާތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ. ވަޅު ވަޅާއި ބައެއް ގޭގޭގެ ގާފޮޅުވެސް ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ.

ބިމުގައި 12.70 ހެކްޓަރު ހުންނަ އުނޑޫއަކީ މިއަދު، ދިގުމުއްދަތަކަށް އުނޑޫދޫ އިންވެސްޓްމެންޓަށް ދަނޑުވެރިކަން ކުރަން ދޫކުރެވިފައިވާ ރަށެކެވެ. ނަމަވެސް އެރަށުގައި އެންމެ އެދެވޭގޮތުގައި ދަނޑުވެެރިކަން ކުރޭތޯ އެއީ އެ އަތޮޅުގެ ގިނަބަޔަކު އުފައްދާ ސުވާލެކެވެ. އުނޑޫދުއާއި ޖެހިގެން އޮންނަ ފުނަދޫއަކީ ބިމުގައި 12.40 ހެކްޓަރު ހުންނަ ރަށެކެވެ. މިރަށަކީ މިއަދު މިނިސްޓްރީ އޮފް ޓޫރިޒަމްގެ ދަށުގައި އޮންނަ ރަށެކެވެ. ފަސްދޭތެރޭގެ ކެންދޫ މީހުންނަކީ މި ރަށުން އެތައް ބޭނުންތަކެއް އަދި ފައިދާ ތަކަކާއި ފަސޭހަތަކެއް ލިބިގަންނަ ބައެކެވެ. ފުނަދޫއިން ކާށި ހޮވުމާއި ފަން ހޮވުމާއި މަދު ހޮވުމާއި ދަރު ހޮވުމަކީ ކެންދޫ މީހުންގެ އާދައެކެވެ. މިއީ ޒަމާނުއްސުރެ މި ނިޒާމު ތަރުތީބުވެފައިވާ އުސޫލެވެ. ޤުދުރަތީ ނިޒާމެއް ފަދައިންނެވެ. މިރަށަކީ މީހުން ދަތުރުގޮސް އުޅޭ ރަށެއް ނޫނެވެ. މިރަށުގައި މަދިރިއަކީ ވަރަށް ގިނަ ސުއިއްޕެކެވެ. އެ ސަބަބާއި ހުރެ ހިތްހަމަ ޖައްސާލުމަށް ދަތުރުގޮސްއުޅުމަކީ މިރަށުގައި ކުރެވޭކަމަކަށް ނުވެއެވެ. ބުނެވޭގޮތުގައި ބައެއް ބިރުވެރި، ނާމާން އެތައް ހާދިސާއެއްވެސް މިރަށުގައި ހިނގާފައި އެބަހުއްޓެވެ.

ހުޅުދޫއަކީ ބިމުގައި 4.00 ހެކްޓަރު ހުންނަ ރަށެކެވެ. މިއީ މުރަކަ ހަތައިތަކުން ޒީނަތްތެރިވެފައިވާ ރީތި ނަލަ ފަރެއް ނުވަތަ ތޮށްޓެއް ލިބިފައިވާ ރަށެކެވެ. މިރަށަކީ 2018ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން މިނިސްޓްރޯ އޮފް ފިޝަރީޒް މެރިން ރިސޯސަސް އެންޑް އެގްރިކަލްޗަރގެ ދަށުގައި އޮންނަ ރަށެކެވެ. މިއީ ކެންދޫ މީހުން ޕިކުނިކު ދަތުރު ގޮސްއައިސްވެ އުޅޭ ރީތި ހިތްގައިމު ރަށެކެވެ.

ފަސްދޭތެރޭގެ އެންމެ ކުޑަ ރަށަކީ ގެމެންދޫއެވެ. މިއީ ބިމުގައި 1.18 ހެކްޓަރު ހުންނަ ރަށެކެވެ. މިރަށަކީ މިއަދު ކެންދޫގެ އިހްތިޞާސްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކެންދޫގެ "ބައެކެވެ". 2020 ވަނަ އަހަރު 7ވަނަ މަހު 1ގައި މިރަށް ވަނީ ކެންދޫގެ އިހްތިޞާސްގެ ދަށަށް ގެނެވިފައެވެ. ގާނޫނަށް ގެނެވުނު ބަދަލަކާއި އެކު މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްތަކުގެ ވަށައިގެން 700 މީޓަރު ސަރަހައްދުގައި ހުންނަ ފަޅުފަޅާ ފަރުފަރާ އަދި ރަށްތަކަކީ އެ ރަށެއްގެ އިހްތިޞާސްގައި ހިމެނޭ ބައެއްކަމަށް ވަނީ ކަނޑައަޅާފައެވެ. ގެމެންދޫ އަކީ ޤުދުރަތީ ގޮތުން ރީތި ނަލަ ތުނޑިއެއް ލިބިފައިވާ ހިތްގައިމުރަށެކެވެ. ކެންދޫ މީހުން، ގެމެންދުއަށް ދަތުރު ނުދާ ދުވަހެއް މަދުވާނެއެވެ. ހިތްގައިމު ކަމާއި ހިތްހަމަ ޖެހުން ލިބިގަތުމުގައި ކެންދޫ މީހުންނަށް ގެމެންދޫ ވަރެއް ނެތެވެ. އަދި އެ ހިތްގައިމު ކަމާއި ހިތްހަމަ ޖެހުމުގައި ފޫހި ކަމެއްވެސް އެވެރިންގެ ހިތްތަކުގައި ނެތެވެ.

ކެންދޫ އަކީ ފަސްދޭތެރޭގެ "ވެރިކަން" ކުރާ ރަށެވެ. ކެންދޫއަކީ މިހާރު ފަސްދޭތެރޭގައި މީހުން އާބާދުވެ އުޅެމުންދާ ހަމައެކަނި ރަށެވެ. މިރަށުގައި މިހާރު އުޅެމުން ދަނީ ކެންދޫ މީހުންނާއި ހަމަ އެއަތޮޅު ފަރެސް ފަޅުކޮށްފައި ފޭބި މީހުންގެ މަތިފުށުން އުފެދިފައިވާ ދަރިފަސްކޮޅެކެވެ. ބިމުގައި 17.90 ހެކްޓަރު ހުންނަ މިރަށަކީ ފަސްދޭތެރޭގައި އެންމެ ބިން ބޮޑު ރަށެވެ. އާބާދީގައި ގާތްގަނޑަކަށް 1300 އެއްހާ މީހުން އުޅޭ މިރަށަކީ ޒަމާނުއްސުރެ މަސްވެރިކަމަށް ބަރޯސާވެފައިވާ ރަށެކެވެ. ނަމަވެސް އަދުގެ ގިނަ ޒުވާނުން ވަޒީފާ އަދާކުރަމުންދަނީ ރިސޯޓުތަކުގައެވެ. ކެންދޫ އަކީ ރާއްޖެ އިސްލާމް ވުމާއި ގުޅިފައިވާ ތަފާތު ތާރީޚެއް ލިބިގެންވާ ރަށެކެވެ. އެގޮތުން ރާއްޖެއިން އެންމެ ފުރަތަމަ އިސްލާމްވީ ރަށަކީ ކެންދޫ ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. އަދި ރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެއްވި ބޭކަލަކު ކެންދޫގައި ހުންނަވާ ނަމާދުކުރެއްވި ތަނުގައި ވަނީ މަގާމެއް ބިނާ ކުރެވިފައެވެ. ތާރީޙީ މި ބިނާގެ އެންމެ ފަހުގެ އިމާރާތަށް މިހާރު ގާތްގަނޑަކަށް 100 އަހަރު ވެދާނެއެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި މުހިންމު ރަށެކެވެ.

ބިމުގައި 4.20 ހެކްޓަރު ހުންނަ ކެޔޮދޫ އަކީ ފެންތިލަ ރަށެކެވެ. އެރަށުގެ އިރު ދެކުނު ކަނާ ދިމާލުގައި ކަނޑޫފަލެއް ހެދިފައި ވެއެވެ. އަދި ރަށު ތެރޭގައި ފެންގަނޑެއް ޒާތު ތަންކޮޅެއް އޮވެއެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި އެއީ ބަޔަކު ހަދާފައިވާ ތަނެކެވެ. ކެޔޮދޫ އަކީވެސް ކެންދޫ މީހުން ދަތުރުގޮސް އުޅޭ ރަށެކެވެ. ކެޔޮދޫއަކީ މިއަދު ދިގުފަރު އިންވެސްޓްމެންޓަށް ވަރުވާއަށް ދޫކޮށްފައިވާ ރަށެކެވެ.

އެއް ސީދަލަށް އުފެދިފައިވާ މި ހަ ރަށުގެ ފުރިހަމަ ކަމަކީ އަޖައިބެކެވެ. ފަސްދޭތެރެ ނިސްބަތް ކުރެވެނީ ކޮންމެ ދެރަށެއްގެ ދޭތެރެއަށެވެ. ތަރުތީބަކުން ކައިރި ކައިރީގައި އޮންނަ މި ރަށްތަކުގެ ދެމެދުގައި ވަނީ ފުން ކަނޑެކެވެ. މަތިން ބަލާލުމުން އަދި މިއީ ވަކިން ހިތްގައިމު ތަސްވީރެކެވެ. މުޅި ދުނިޔޭގައި ރާއްޖެ މަޝްހޫރުކޮށް ޕްރޮމޯޓުކުރަމުންދަނީ މި ރަށްތަކުވެ ފޮޓޯ ބޭނުން ކޮށްގެންނެވެ. މިއީ ބާ އަތޮޅުގައި އިރުން ހުޅަނގަށް ތަރުތީބުވެފައިވާ ގުދުރަތީ ފުރިހަމަ އަޖައިބެކެވެ. ބާ އަތޮޅުގެ ރަށްޔިތުން ބޭނުންވާނީ މިރަށްތަކުގެ އަސްލު ގެއްލުވާ ނުލާ ބޭއްވުމަށެވެ. ހާއްސަކޮށް ކެންދޫގެ ރަށްޔިތުންނެވެ. އެހެނީ މިރަށްތަކުވެ ބޭނުން ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތުވައި މިވީހާތަނަށް ކުރަމުން އައި އަދި ކުރުމުގެ ޝައުގުވެރިކަން ހުރި ހަމަ އެކަނި ރަށަކީ ކެންދޫ ކަމުގައި އެރަށު މީހުން ގަބޫލުކުރާތީއެވެ.

އާދޭހެވެ! ރާއްޖެ ޕްރޮމޯޓު ކުރަން ދައްކާ އެއް މަންޒަރަކީ މި ރަށްތަކެވެ. މި ހަ ރަށެވެ. ފަސްދޭތެރެއެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން "ޗެއިން އައިލެންޑްސް" އެވެ.