މިސްކިތަށް ދާން ނުކެރިފާ މި ހުންނަނީ އެތަން ފިނިކަމުންނޭ ބުނި އަޑު އެހީ ހިތާމައާއި އެކުގައެވެ. މިއީ ގަވައިދުން މިސްކިތަށް ގޮސް އުޅުނު އުމުރުން ދުވަސްވީ ބޭބެ އެއްގެ ޝަކުވާއެކެވެ. ދޮށީ އުމުރުގެ މީހުންނަކީ ދުނިޔޭގައި ކުރާނޭ ދުނިޔެވީ މާ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް އޮންނަ ބައެއް ނޫނެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އެ އުމުރުގެ ބޮޑުބައެއް މިސްކިތްތަކުގައި ހޭދަކުރެއެވެ. ނަމަވެސް މި އިވުނީ އިވެން ބޭނުންވާ އަދި އިވެން ޖެހޭނޭ އަޑެއްވެސް ނޫނެވެ.

ޒަމާން ބަދަލުވެ ތަރައްގީ އާއި ތަހުޒީބޭ މި ކިޔާ ފާޑުވެރިކަމުގައި ދިވެހިންވެސް މި ދަނީ ކުރި އަރަމުންނޭ އަހަރެމެން އެބަ ކިޔަމުއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ބޮޑު އެއް ބަދަލެއް އައި އެއް ތަނަކީ މިސްކިތްތަކެވެ. މިސްކިތްތަކުގެ ފުރާޅުގައި އެލުވާފައި ހުންނަ ފަންކާ ތަކުގެ ދައުރު މިއަދު ވަރަށް ކުޑައެވެ. މުޅިންހެން އޭ.ސީ ލާފައި ހުންނަ މިސްކިތްތައް ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ގިނަވަމުން މިހިރަ އަންނަނީ ތަރައްގީ ވަމުންނެވެ. އާދޭހެވެ! ރާއްޖެއަކީ ޖުމުލަކޮށް ހޫނު ގަދަ ގައުމެކެވެ. އެހެންކަމުން މިސްކިތްތައް ފިނިކުރުމަށް އޭ.ސީތައް ހަރުކުރެވެއެވެ.

ހަރުކުރެވޭ މި އޭ.ސީތަކުގެ ސަބަބުން މިސްކިތްތަކުގެ އެތެރެ ހުންނަނީ ފިނިކޮށްލާފައެވެ. އެއްބަޔަކަށް އެއީ ވަރަށް ހަމަ ޖެހޭ ފިނިހޫނުމިނެެއް ކަމުގައި ވެއެވެ. އަނެއް ބަޔަކަށް އެއީ ބަރުދާސްތުކުރަން ފަސޭހަ ފިނިހޫނުމިނަކަށް ނުވެއެވެ. އިސްވެ މި ފާހަގަ ކުރީވެސް އެފަދަ ފަރާތެއްގެ ވާހަކައެވެ. 

ފިންޏަކީ އޭގެ ސަބަބުން ބައެއް މީހުންނަށް އެމީހުންގެ ސިއްހީ ހާލަތްތަކާއި ގުޅުވައިގެން ބޮޑެތި ވޭން ހުރި ތަކުލީފުތަކެއް ބަރުދާސްތުކުރަން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ބައެއް މީހުންނަކީ ފިންޏަށް ވަރަށްވެސް ބަލި މީހުންނެވެ. އަނެއްބައި މީހުންނަކީ ފިނީގެ ސަބަބުން ފަސޭހަ ކަމާއި އެކު ރޯގާ ޖެހޭ މީހުންނެވެ. އަނެއްބައި މީހުންނަކީ ފިނީގެ ސަބަބުން ބައެއް ކަހަލަ ރިހުންތައް ގަދަވެ، އައްސިވުން ފަދަ ކަންކަން ދިމާވާ މީހުންނެވެ. ފިންޏަށް ކެތްކުރުމުގައި އެކި މީހުންގެ ހުންނަނީ އެކި މިންވަރުގެ ގާބިލިއްޔަތުކަމެވެ. މިއީ އަހަރެމެން އިހްތިރާމް ކުރަންޖެހޭނޭ ކަމެކެވެ. 

ފަންކާގެ ވައިން ވަމުންދާ ފިންޏަކީ އޭ.ސީ ފިންޏާއި ތަފާތު ފިންޏެކެވެ. އެނގޭހާވެސް ކަމަކީ މީގެ ކުރިން މިސްކިތްތަކުގައި ހުންނަ ފަންކާތަކުގެ ވައިން އުފެދޭ ފިނީގައި، ނުވަތަ އެ ފިނިން ފިނި ނުވެގެން ހޫނުވާ ހޫނުވުމުގައިވެސް ކެތް ނުކުރެވި ނުހުންނަ ކަމެވެ. ނަމަވެސް އޭ.ސީ ފިނީގެ ސަބަބުން މި ފެންނަނީ އެ ފިންޏަށް ކެތް ނުވާ ބަޔަކުވެސް އުޅޭ ތަނެވެ. އެކަމުގެ ޝަކުވާވެސް ކުރެވޭ ތަނެވެ. 

އާދޭހެވެ! މިއީ ބަހުސްކުރެވިދާނެ މައުޟޫއެކެވެ. ނަމަވެސް އަހަރެމެން އެކަކު އަނެކަކަށް އިހްތިރާމް ކުރަންވާނެއެވެ. އިސްވެ ދެންނެވުނު ބޭބެގެ ވާހަކަ އަލުން ހަނދާންކޮށްލަމާ ހިނގާށެވެ. މިސްކިތަށް ނުދެވެނީ ފިނިކަމުން ކަމަށް އެ ބޭބެ ބުނުމާއި އެކު މިސްކިތު ފެންޑާގެ ވާހަކަ އެހުނެވެ. އެއާއި އެކު އެ ބޭބެގެ ކަންބޮޑު ވުމަކަށް ވީ ފެންޑާގައި ހުރެ ނަމާދު ކުރުމުގެ ހުއްދަ ނުލިބުމެވެ. މިސްކިތުގެ ކަންކަން ތަރުތީބު ވެފައި ހުންނަ ގޮތުން މިސްކިތުގެ އެތެރޭގެ ސަފުތަައް ފުރުމުން ނޫނީ ފެންޑާގައި ސަފެއް ނުހެދެއެވެ.

އެ ބޭބެ އަކީ ފިންޏަށް ބަލި ބޭބެއެކެވެ. ފިނީގެ ސަބަބުން ހުޅުހުޅުގައި ރިހި، ފައިގެ ކުޑަކަޅުވާ އައްސިވާ ބޭބެއެކެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް އަރަނީ މިފަދަ ކިތައް މީހުން އުޅޭނެ ބާއޭއެވެ. މިފަދަ މީސްމީހުންގެ އިހުސާސްތަކަށްވެސް އިހްތިރާމް ކުރަން އެބަ ޖެހެއެވެ. އެހެންކަމުން މިކަމުގައި އަމަލުކުރެވިދާނެ ގޮތަކީ ކޮބައިކަން ހޯދާ މަޝްވަރާކޮށް އިލްމީ ނަޒަރަކުން ބަހުސްކުރުމަށް ކިޔުންތަރިންނަށް ދޫކޮށްލާނަމެވެ.